Saavâjođetteijee sajasâš Juuso uásálist OA algâaalmugij pisováá foorumân
Sämitige saavâjođetteijee sajasâš Tuomas Aslak Juuso uásálist OA algâaalmugij pisováá foorumân (UNPFII) New Yorkist. Foorum 24. čuákkim teeman lii OA algâaalmugij vuoigâdvuođáid kyeskee julgáštus olášuttem OA jeessânstaatâin já OA systeemist, mieldi luuvân šiev vuáháduvâi identifisistem já hástusáid västidem.
Juuso toolâi saavâid Pisováá foorum čuákkimist já kieđâvušâi tain äigikyevdilijd koččâmušâid já hástusijd algâaalmugij vuoigâdvuođâi já ruttâdem kiedist. Saavah vuoijuu eereeb iärrás Sämitige budjet raijiittâssáid já toos, maht taah raijiittâsah vaigutteh sämikulttuur já -kielâ eellimvuáimálâšvuotân. Juuso pajedij oovdân meid arktâsii sosiokulttuurlii kuávlu ruttâdem váilum algâaalmugij globalijn ruttâdemraamijn, mii hiäjusmit kuávlu aalmugij máhđulâšvuođâid eelliđ jieijâs máhđulâšvuođâi mield já ovdediđ jieijâs siärváduvâid. Ton lasseen sun sáárnui Suomâ aalmuglii tiileest, eromâšávt sämitiggelaavâ uđâsmittemprosesist já EMRIP roolist tast, sehe pajedij oovdân Suomâ kuáivuttâhtile já ton vaikuttâsâid sämmilij ärbivuáváláid iäláttâssáid já pirrâsân.
Pisováá foorum 24. čuákkim uárnejuvvoo 21.4.-2.5.2025 New Yorkist. Ovdebij iivij meid Sämitige nuorâirääđi lii uásálistám foorumân, mutâ taan ive nuorâirääđi meridij, ete ij vuolgât ovdâsteijee.
Algâaalmugij uásálistemmáhđulâšvuođâi pyereedmân viggee koordinistemorgaan valjij uđđâ saavâjođetteijeejuávhu
Algâaalmugij uásálistemmáhđulâšvuođâi pyereedmân OA sierâ orgaanijn vuáiju Enhanced Participation -proosees já ton ooleest tuáimá algâaalmugij gloobaal oovtâstpargo- já koordinistemorgaan, Indigenous Coordinating Body (ICB). ICB čokkânij OA Pisováá foorum čuákkim ohtâvuođâst já valjij čuákkimstis uđđâ saavâjođetteijeejuávhu juátkiđ proosees ovdedem.
Koordinistemorgaan saavâjođetteijen ive 2020 rääjist toimâm saavâjođetteijee sajasâš Tuomas Aslak Juuso lopâttij jieijâs paje čuákkim ooleest. – Must lii lamaš kunnee jođettiđ algâaalmugij uásálistem já uáivilij hammim oovtâ vátávumosijn ráđádâllâmprosesijn OA alemuu tääsist. Tääl mij lep meridâm algâttiđ saavâjođetteijeerotaatio kuávlu jesânij kooskâ. Viiđâ ive ääigi mij lep kiergânâm kuhás, eromâšávt OA olmoošvuoigâdvuotârääđist, iätá Juuso.
Juuso ICB saavâjođetteijeepaajeest algâaalmugeh láá ovdâmerkkân ive 2024 čohčâmáánust vuossâmuu tove maailm historjást puáhtám sárnuđ OA olmoošvuoigâdvuotârááđán jieijâs roolist aalmugin.
– Veikâ ain muštep ive 2017 pettâšuumijd OA almosčuákkimist, kuás algâaalmugij ovdâstemorgaanij peeleest porgum korrâ pargo ij pyevtittâm taggaar puáttus, maid mij tuáivuim, te lii ruokâsmittee uáiniđ ovdánem OA olmoošvuoigâdvuotârääđist. Lii liijká tehálâš tiäduttiđ, ete eidusii ulme – algâaalmugáid jieijâs sierânâskategoria tubdâsteijee miärádâsciälkkámuš – kolgâp vala ráđádâllâđ já tot lii juvsâhánnáá. Arktâsâžžân ovdâsteijen munjin lii lamaš älkkee juátkiđ taam pargo, tastko oovtâstpargo inuitijguin sehe saavâjođetteijee Pirita Näkkäläjärvijn já suu virgekuomijguin Taažâst já Ruotâst lii moonnâm eromâš pyereest, Juuso paahud.
Veikâ Juuso luovâi saavâjođettemvuođâst, te sun juátká ain Indigenous Coordinating Body -orgaanist arktâsii sosiokulttuurlii kuávlu ovdâsteijen, oovtâst inuitij ovdâsteijeiguin.
OA algâaalmugij pisovâš foorum lii jyehi-ivvááš tábáhtus
OA algâaalmugij pisovâš foorum (The United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues, UNPFII) lii ive 2000 vuáđudum OA ekonomia- já sosiaalrääđi (Economic and Social Council, ECOSOC) vuálásâš raavâadeleijee toimâorgaan, moos kuleh 16 jiečânâs äššitobdeejesânid. Haldâttâsah nomâtteh käävci jesânid já algâaalmugeh käävci jesânid.
Foorum pargon lii pajediđ savâstâlmân algâaalmugáid kyeskee koččâmušâid eromâšávt ekonomâlii já sosiaallii ovdánem, kulttuur, pirâskoččâmušâi, škovlim, tiervâsvuođâ já olmoošvuoigâdvuođâi syergist. Pisovâš foorum addel avžuuttâsâid sehe tuáimá tehálâš foorumin staatâi, algâaalmugij já OA sierânâsseervij koskâsii vuárusavâstâlmân. Tot čokkân ohtii ivveest OA váldusaajeest New Yorkist.
UNPFII Twenty-fourth Session: 21 April – 2 May 2025
Theme: Implementing the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples within United Nations Member States and the United Nations system, including identifying good practices and addressing challenges.
Lasetiäđuh:
Tuomas Aslak Juuso
Saavâjođetteijee sajasâš
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi
Inka-Saara Arttijeff
aalmugijkoskâsij aašij čällee
010 839 3198 / 050 574 7629
inka-saara.arttijeff@samediggi.fi
