Iäláttâsah, vuoigâdvuotâ já piirâs

Sämitigge viggá ovdediđ sämmilij vuoigâdvuođâlii sajattuv já sämmilij ärbivuáválij iäláttâsâi hárjuttemhinnáid oovtâstpargoost iäláttâsâi hárjutteijeiguin. Sämmilâš eellimvyehi ärbivuáválij iäláttâsâiguin lii sorjolâš sämmilij päikkikuávlu eellimvuáimálijn enâmijn já čaasijn, te pirrâsân lohtâseijee miärádâstohâmân vaiguttem lii tehálâš uási Sämitige pargoost.

Vuáđulaavâ 17 § 3 moomeent mield sämmilijn lii algâaalmugin vuoigâdvuotâ paijeentoollâđ já ovdediđ jieijâs kielâ já kulttuur. Taat vuoigâdvuotâ uulât suhâpuolvâi paijeel, ađai sämmilijn lii vuáđulaavâst turvâstum vuoigâdvuotâ kulttuuris háárjutmân nuuvt onne, ko meid puátteevuođâst-uv. Sämmilij kulttuur tuávádâh lii dyynaamlâš já toos kuleh maaŋgâlágáneh elementeh, ige tuáváduv pyevti vuáđulávt miäruštâllâđ. Sämmilij kulttuurân kuleh eereeb iärrás sämikielâ, kulttuurärbi, kulttuurolgospyehtimeh, taaiđâ, ärbitiätu, luándukoskâvuotâ, ärbivuáváliih iäláttâsah já meid eres kulttuur vyevih já häämih, maid sämmiliih algâaalmugin hárjutteh.

Sämmilij ärbivuáváliih iäláttâsah láá kuálástem, puásuituálu, miäcástem, nuurrâm já sämityeji sehe tai modern häämih. Uceslágán mađhâšemtoimâ puáhtá leđe ärbivuáválij iäláttâsâi toorjân áigápuáđu finniimist. Ärbivuáválijn iäláttâsâin sämikielâ lii luándulâš uási porgâmist, já iäláttâsah tuáimih-uv kielâ já kulttuur aktiivlâš kevttimsaijeen, moi peht meid sirdeh tiäđu já tááiđu njyebžilávt suhâpuolvâst nuubán.

Sämitigge addel sämmilij vuoigâdvuođáid, iäláttâssáid já pirrâsân lohtâseijee äššitobdeeciälkkámušâid, taha iävtuttâsâid já alguid, ráđádâl sämitiggelaavâ 9 § mield sierâ virgeomâháiguin já uásálist čonâsjuávkkuporgâmân sehe sierâlágán tilálâšvuođáid, moh kyeskih iäláttâssáid, sämmilij vuoigâdvuođáid já pirrâsân. Sämitige adelem äššitobdeeciälkkámuššáid, iävtuttâssáid, alguid já eres äššikirjijd puáhtá uápásmuđ dokumentpaaŋkist.

Sämitige vuoigâdvuotâ-, iäláttâs- já pirâssektorân ráhtoo jyehi toimâpaje sämmilij vuoigâdvuotâ-, iäláttâs, kulttuurärbi- já pirâspooliitlâš toimâohjelm, mii miäruštâl sektorân toimâpaje mittomeerijd sehe tooimâid toi juksâm várás.