Algâaalmugkielâi aalmugijkoskâsâžžân ihelohheen IDIL 2022–2032

OA lii kulluuttâm ihelohepaje 2022–2032 algâaalmugkielâi aalmugijkoskâsâžžân ihelohheen, the International Decade of Indigenous Languages (IDIL).  Annoo, ete maailm aalmugist 6 prooseent kulá algâalmugáid, mutâ kielah, maid algâaalmugeh sárnuh, láá merhâšittee ennuv. Árvuštâleh, ete maailm 6 700 sarnum kielâst paijeel 4 000 kielâd láá algâaalmugij kielah. Ihelove ulmen lii kiddiđ maailmvijđosávt huámmášume maaŋgâi algâaalmugij kielâi kriittâlii sajattâhân pirrâ maailm.

Algâaalmugkielâi aalmugijkoskâsii ihelove ulmen lii turviđ algâaalmugij vuoigâdvuođâid siäiluttiđ, iäláskittiđ já ovdediđ jieijâs kielâid já siämmást väldivirdásmittiđ kielâlii maaŋgâhámásâšvuođâ. Algâaalmugkielâi ihelohe fáálá fáálá áinoošlajâsii máhđulâšvuođâ porgâđ oovtâstpargo já ovdediđ maailmvijđosii vuárusavâstâllâm. Algâaalmugkielâi aalmugijkoskâsâš ihelohe fáálá máhđulâšvuođâ riemmâđ tárbulijd toimáid algâaalmugij kielâi kiävtu turviimân, iäláskitmân já oovdedmân jyehi saajeest maailmist.

Kielah láá velttidmettumeh ulmuu viestâdmân já vuáruvaikuttâsân, jurdui jyehimân, jieijâs rijjâ já kreatiivlii olgospyehtimân sehe ohtsii identiteet huksiimân. Kielâ lii tehálâš tahhee meid olmoošvuoigâdvuođâin já vuáđurijjâvuođâin.

Veikâ kielâin lii eromâš tehálâš merhâšume, te maaŋgah kielah láá uhkevuálásiih.  Kielâsiärváduvah – eromâšávt algâaalmugij juávhust – kuáhtájeh sierâlágán hástusijd: geopooliitliih, ekonomâliih, sosiokulttuurliih já teknologâliih hástuseh, moh eenâb tâi ucceeb págutteh ulmuid lonottiđ kielâ já kevttiđ eenâblovokielâid, tego eŋgâlâskielâ, ruotâkielâ tâi espanjakielâ. Talle ihečuođij historjá, tiätu já kulttuurlâš rigesvuotâ lii vaarâst lappuđ.

IDIL – algâaalmugkielâi aalmugijkoskâsii ihelove ääigi sierâ čonâsjuávhuin lii máhđulâšvuotâ uásálistiđ kielâlii maaŋgâhámásâšvuođâ já maaŋgâkielâlâšvuođâ siäilutmân, iäláskitmân já tuárjumân!

Almos tiätu já äigikyevdilis tiätu Algâaalmugkielâi aalmugijkoskâsii ihelovveest kávnoo: