OA olmoošvuoigâdvuotârääđi nonnij, ete tot čonâdât algâaalmugij vuoigâdvuođáid já uásálistmân – Sämitigge kuávdáást uásálistemvuoigâdvuođâ oovdedmist
OA olmoošvuoigâdvuotârääđi tuhhiittij roovvâdmáánu 6. peeivi 2025 Genevest algâaalmugij vuoigâdvuođáid kyeskee miärádâsciälháttâs Human rights and Indigenous Peoples, mast nannejuvvoo rääđi čonâdâttâm algâaalmugij vuoigâdvuođâi oovdedmân já OA algâaalmugjulgáštus (2007) tievâslii olášutmân.
Sämitige saavâjođetteijee sajasâš Tuomas Aslak Juuso uásálistij OA algâaalmugij pisováá foorumân (UNPFII) New Yorkist.
Miärádâsciälháttâsâst tiäduttuvvoo algâaalmugij merhâšittee rooli olmoošvuoigâdvuođâi já pirrâs oovdedmist sehe šoŋŋâdâhnubástus tuástumist já meid sii vuoigâdvuotâ uásálistiđ olssis kyeskee miärádâstohâmân aalmugijkoskâsii tääsist.
– Mun anam eromâš tehálâžžân, ete Suomâ tuárjui miärádâsciälháttâs já ton merkkiimijd algâaalmugij uásálistemvuoigâdvuođâ naanoodmist, iätá saavâjođetteijee sajasâš Tuomas Aslak Juuso.
Algâaalmugij vuoigâdvuotân kyeskee proosees – Sämitigge pargo kuávdáást
Miärádâsciälháttâs saje 19 mield OA olmoošvuoigâdvuotârääđi juátká savâstâlmijd algâaalmugij jieijâs vuáđudem ovdâstemorgaanij uásálistmist rääđi paargon. Savâstâlmij vuáđđun láá prinsiipeh tego jiešmeridemvuoigâdvuotâ, jiešidentifisistem, njyebžilvuotâ, kuávlulâš täsiárvu, olgooštmettumvuotâ, čoođâčyeppeevuotâ já ovdâsvástádâslâšvuotâ.
Enhanced Participation –proosees, mii vuáju algâaalmugij uásálistemmáhđulâšvuođâi naanoodmân OA jieškote-uv orgaanijn, lii lamaš ohtâ Sämitige aalmugijkoskâsii pargo prioriteetijn jo maŋgâ ive. Ulmen lii, ete puátteevuođâst Sämitige sullâsâš algâaalmugij ovdâstuslâš orgaan puávtáččij uásálistiđ jiešráđálávt OA olmoošvuoigâdvuotârääđi tooimân tienuuvt, ete uásálistem ij liččii staatâlij delegaatioi peht.
Sämitige saavâjođetteijee sajasâš Tuomas Aslak Juuso lii toimâm proosees toorjân vuáđudum Koordinaatio-orgaan (Indigenous Coordinating Body, ICB) saavâjođetteijen iivij 2020–2025.
– Viiđâ ive ääigi mij lep kiergânâm kuhás, eromâšávt OA olmoošvuoigâdvuotârääđist. Algâaalmugeh láá ovdâmerkkân ive 2024 čohčâmáánust vuossâmuu tove maailm historjást puáhtám sárnuđ OA olmoošvuoigâdvuotârááđán jieijâs roolist aalmugin, muštâl Juuso.
– Veikâ ain muštep ive 2017 pettâšuumijd OA almosčuákkimist, kuás algâaalmugij ovdâstemorgaanij peeleest porgum korrâ pargoh iä pyevtittâm taggaar puáttus, maid mij tuáivuim, te lii ruokâsmittee uáiniđ ovdánem OA olmoošvuoigâdvuotârääđist. Lii liijká tehálâš tiäduttiđ, ete eidusâš ulme – algâaalmugáid jieijâs sierânâskategoria tubdâsteijee miärádâsciälháttâs – kalga vala ráđádâllâđ ige lah juksum, Juuso juátká.
– Proosees lii tehálâš, já Sämitigge lii lamaš ton kuávdáást jo maŋgâ ive. Sämitigge ij lah aalmuglâšservi, peic valjâiguin väljejum orgaan, mii oovdâst algâaalmug sämmilijd. Aalmugijkoskâsii rievti já jiešmeridemvuoigâdvuođâ uáinust lii tehálâš, ete Sämitiggeest lii vuoigâdvuotâ uásálistiđ jiešráđálávt mijjân kyeskee aašij kieđâvušmân OA:st, Juuso paahud.
Sämitigge juátká aktiivlii uásálistem prosesân oovtâst eres algâaalmugij ovdâstemorgaanijguin, OA mekanismijguin ja Suomâ staatáin, ulmen nanodiđ algâaalmugij jieijâs jienâ OA miärádâstohâmist.
Miärádâsciälháttâs Human rights and Indigenous Peoples
Lasetiäđuh
Tuomas Aslak Juuso
Saavâjođetteijee sajasâš
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi
Inka-Saara Arttijeff
aalmugijkoskâsij aašij čällee
010 839 3198 / 050 574 7629
inka-saara.arttijeff@samediggi.fi
