Sämitigge uásálistij OA šoŋŋâdâhkonferensân – algâaalmugij olmoošvuoigâdvuođâid kalga kunnijâttiđ

OA šoŋŋâdâhsopâmuš uásipeličuákkim (COP) uárnejui Stuorrâ-Britannia Glasgow’st  31.10.-13.11.  Koččâmušâst lâi OA vuálásii šoŋŋâdâhraamisopâmuš 26. uásipeličuákkim já vuossâmuš uásipeličuákkim tast maŋa ko Pariisi šoŋŋâdâhsopâmušpaje aalgij 2020. Čuákkim koskâsâš ulmen lâi sooppâđ Pariisi sopâmuš olášutmist sehe olášuttemriäiduin.

Algâaalmugij viestâ čuákkimist lâi, ete markkânmekanismáid lohtâseijee njuolgâdussáid kalga merkkiđ pajas algâaalmugij olmoošvuoigâdvuođâi kunnijâttem luoštâkepidemkavpâšem ooleest. Soovâd njuolgâdussáid finnejii loopâst čuákkim majemuu muddoost, já algâaalmugij vuoigâdvuođah muštâluvvojeh markkânmekanism njuolgâdusâi ooleest. Markkânmekanismnjuolgâdusâin lii koččâmuš tast, ete maht staatah pyehtih kevttiđ šoŋŋâdâhtooimâid, maid láá ruttâdâm kyeimistaatâin, vâi jukseh jieijâs Pariisi sopâmušân almottum luoštâuulmijd.

– Sämitiigán lii tehálâš, ete mekanismij vievâst olášuttum luoštâkeeppidmeh já toid lohtâseijee tooimah iä luávkkáá algâaalmugij vuoigâdvuođâid kosten maailmist já ete mekanismij vievâst juksum luoštâkeeppidmeh láá tuođâliih. Tađe várás lii tehálâš, ete njuolgâduskirjeest lii mainâšum algâaalmugij vuoigâdvuođâi kunnijâttem, iätá Sämitige saavâjođetteijee Juuso čuákkim majemui peeivi tobdoin.

Algâaalmugáid kyeskee ääših čuákkimist lijjii algâaalmugij šoŋŋâdâhfoorum pargojuávhu (Local communities and Indigenous Peoples Platform) 6. teivâm sehe ton pargo-ohjelmân kulloo tooimah čuákkim ääigi. Toos lasseen čuákkimist tuhhiittui pargojuávhu nubbe toimâvuávám iivij 2022-2024 várás. Uđđâ toimâvuávám ana sistees ohtsis oovce toimâd, moh lohtâseh algâaalmugij ärbitiätun sehe uásálistmân šoŋŋâdâhnubástusân kyeskee politiikân já tooimân.

Sämitige čuákkimist ovdâstáin saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso já aalmugijkoskâsij aašij čällee Inka Saara Arttijeff uássin Suomâ airâskode. Sämitige ovdâsteijeeh uásálistijn algâaalmugáid kyeskee ráđádâlmáid sehe konferens miäldustábáhtussáid. Suomâ Sämitige lasseen Taažâ, Ruotâ sehe Sämirääđi ovdâsteijeeh uásálistii čuákkimân.

Glasgow čuákkim lâi koronaääigi vuossâmuš stuorrâ OA-čuákkim, mii uárnejui fyysisâš čuákkimin. Čuákkimân já ton miäldustábáhtussáid uásálistii ohtsis suulân paijeel 25 000 uásálisted. Čuákkimân uásálistii suulân 150 algâaalmugij ovdâsteijeid pirrâ maailm.

Arktâsii kuávlust šoŋŋâdâh lieggân jotelubbooht ko eennâmpáálu eres kuávluin

Haldâttâsâi koskâsii šoŋŋâdâhpaaneel IPCC uđđâ raapoort mield eennâmpáálu koskâliegâsvuotâ allaan ain jotelubbooht já tot mana 1,5 ceehi rääji paijeel majemustáá jo puáttee ihelove aalgâbeln. Pariisi sopâmuš ratifisistâm uásipeleh láá čonâdâttâm keččâliđ raijiđ lieggânem 1,5 ceehi mittomiärán, mutâ keevâtlijn tooimâin tot ij vala tuárvi oinuu. Arktâsii kuávlust šoŋŋâdâh lieggân kuittâg kyehti keerdi jotelubbooht ko eres kuávluin eennâmpáálust. Taat vaaigut puoh arktâsâš algâaalmugáid ko tileh nubástuveh já tot uáinoo ovdâmerkkân ärbivuáválij iäláttâsâi ooleest.

Sämitige taan valjâpaje ohtâ váldu-ulme lii tooimâi ovdedem šoŋŋâdâhnubástus raijim várás tienuuvt, ete sämmilij vuoigâdvuođah váldojeh huámmášumán. Valjâpaje toimâohjelm ovtâskâs ulmeh láá sämmilii šoŋŋâdâhnubástus vuáhádumeohjelm já šoŋŋâdâhpaaneel ovdedem sehe šoŋŋâdâhnubástuspolitiikân vaiguttem aalmuglávt já meid aalmugijkoskâsávt.

Lasetiäđuh

Tuomas Aslak Juuso
Saavâjođetteijee
+358 40 687 3394
tuomas.juuso(at)samediggi.fi

Inka Saara Arttijeff
Aalmugijkoskâsij aašij čällee
+358 50 574 7629
inka-saara.arttijeff(at)samediggi.fi