Sääʹmteʹǧǧ vuässõõđi ÕM äimmõskonferenssa – alggmeerai ooumažvuõiggâdvuõđid âlgg ciʹsttjed

ÕM äimmõs-suåppmõõžž vueʹssbieʹllsååbbar (COP) jäʹrjsteš Jõnn-Britannia Glasgow’st 31.10.-13.11. Kõõččmõõžžâst leäi ÕM vuâllsa äimmõsraammsuåppmõõžž 26. vueʹssbieʹllsååbbar da vuõssmõs vueʹssbieʹllsååbbar Pariis äimmõs-suåppmõõžž pââʹj ääʹljeen 2020. Såbbar kõskksiʹžžen täävtõssân leäi suåppâd Pariis suåppmõõžž tiuʹddepiijjmõõžžâst di neävvain tiuʹddepiijjmõõžž vääras.

Alggmeerai saakk såbbrest leäi, što markkânmekaniismid õhttneei vuâkkõõzzid âlgg ǩeeʹrjtõõvvâd alggmeerai ooumažvuõiggâdvuõđi ciʹsttjummuš piâstǩieʹppeemkaaupid jieʹleen. Suåpp vuâkkõõzzid vuõǯǯuš looppâst såbbar mââimõs pooddâst, da alggmeerai vuõiggâdvuõđ peäggtet markkânmekaniism vuâkkõõzzi õhttvuõđâst. Markkânmekanismmvuâkkõõzzin kõõččmõš lij tõʹst, mäʹhtt jânnam vueiʹtte äuʹǩǩeed kueiʹmmjânnmin teäggtem äimmõstååimid jiijjâz, Pariis suåppmõʹšše iʹlmmtem piâst-täävtõõzzi õsttmõõžžâst.

– Sääʹmtegga lij vääžnai, što mekaniismi veäkka čõõđ vikkum piâstǩieʹppummuž da tõid õhttneei tååim jiâ neuʹrred alggmeerai vuõiggâdvuõđid ni koon åʹrnn maaiʹlm da što mekaniismi veäkka õsttum piâstǩieʹppummuž liâ tuõttla. Tän diõtt lij vääžnai, što vuâkkõsǩeeʹrjest lij peäggtõs alggmeerai vuõiggâdvuõđi ciʹsttjummšest, Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteei Juuso särnn såbbra mââimõs peeiʹvi tobdlmin.

Alggmeeraid kuõskki ääʹšš såbbrest leʹjje alggmeerai äimmõsfoorum ääʹrtel (Local communities and Indigenous Peoples Platform) 6. vueiʹnnlõõttmõš di tõn tuâjjprograʹmme kuulli aktiviteeʹtt såbbar poodd. Lââʹssen såbbrest priʹmmeš ääʹrtel nuʹbb tåimmamplaan iiʹjjid 2022-2024. Ođđ tåimmamplaan âânn seʹst õhttseʹžže ååuʹc aktiviteeʹtt, kook õhttne alggmeerai äʹrbbvuõđlaž tiõttu di vuässõõttmõʹšše äimmõsmuttâz kuõskki politiʹǩǩe di tåimmʼmõʹšše.

Sääʹmteeʹǧǧ såbbrest eeʹttkâʹstte saaǥǥjååʹđteei Tuomas Aslak Juuso da meeraikõskksaž aaʹšši piisar Inka Saara Arttijeff vueʹzzen Lääʹdd parlameeʹnt. Sääʹmteeʹǧǧ eeʹttǩeei vuässõʹtte alggmeeraid kuõskki saǥstõõllmõõžžid di konfereeʹns pâʹlddšõddmõõžžid. Lääʹdd Sääʹmteeʹǧǧ lââʹssen Taarr, Ruõcc di Sääʹmsuåvtõõzz eeʹttǩeei vuässõʹtte såbbra.

Glasgow’n sååbbar leäi korona-ääiʹj vuõssmõs jõnn ÕM-sååbbar, koon jäʹrjsteš fyyslânji såbbren. Såbbra da tõn pâʹlddšõddmõõžžid vuässõʹtte õhttseʹžže nuʹt pâʹjjel 25 000 vuässõõđi. Såbbra vuässõʹtte nuʹt 150 alggmeerai eeʹttǩeei pirr maaiʹlm.

Aarktlaž vuuʹdest äimmõs pakkan jeeʹres skääđsuõllu sõõrǥab

Halltõõzz kõskksa äimmõspaneel IPCC ođđ rapoort mieʹldd skääđsuõllu kõskkteemperatuur pâjjnummuš lij hooddõõvvâm da tõt käggââtt 1,5 ceäkkaz raaj mââimõõzzâst juʹn puõʹtti lååi eeʹjj aalǥbeäʹlnn. Pariis suåppmõõžž ratifiõsttâm vueʹssbeäʹl liâ čõnnõõttâm täävtõõllâd pakknummuž rajjummuž 1,5 ceäkksa täävtõʹsse, leša vueʹjj tååimin tõt ij võl dovoʹlna kuõsttu. Aarktlaž vuuʹdest äimmõs pakkan kuuitâǥ kueiʹt vuâra jeeʹres skääđsuõllu sõõrǥab. Tät vaaikat pukid aarktlaž alggmeeraid jeällmõõžži mõttjeen, kååʹtt kuâsttai ouddmiârkkân äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvueʹjjid vueʹǩǩââʹtteen.

Sääʹmteeʹǧǧ jooʹtti vaalpoodd õhtt vueiʹvvtäävtõõzzin lij tååimi ooudâsviikkmõš äimmõsmuttâz rääʹjtummšen vääʹldeeʹl lokku säʹmmlai vuõiggâdvuõđid. Vaalpoodd tåimmamprograamm tääʹrǩes täävtõõzz liâ säʹmmlaž äimmõsmuttâz šiõttlõõvvâmprograamm da äimmõspaneel ooudâsviikkmõš di äimmõsmuuttâspolitiikk vaikktummuš nuʹt meersânji ǥu še meeraikõõsǩeld.

Lââʹssteâđ

Tuomas Aslak Juuso
Saaǥǥjååʹđteei
+358 40 687 3394
tuomas.juuso(at)samediggi.fi

Inka Saara Arttijeff
Meeraikõskksaž aaʹšši piisar
+358 50 574 7629
inka-saara.arttijeff(at)samediggi.fi