Suomâ lii rikkom OA jyehilágán näliolgoštem meddâlistmân kyeskee almossopâmuš
OA näliolgoštem meddâlistem kieđâvuššee komitea (CERD) adelij vuossâmuu tove čuávdus, mast pahudii, ete Suomâ lii rikkom OA jyehilágán näliolgoštem meddâlistmân kyeskee almossopâmuš. Komitea almostitij čuávdusis 13. kesimáánu 2022 sämitige valjâluvâttâlmân tuhhiittum ulmuid kyeskee ääšist. Komitea vuárdá Suomâ haldâttâsâst, ete tot piejâ huápust joton ráđádâlmijd, main tärhističčii sämitiggelaavâ 3 §, mii kuáská sämmilâšmiäruštâlmân.
Pahudum luávkkim kuáská alemuu haldâttâhrievti (AHR) tooimân ive 2015 sämitiggevaaljâin. Komitea ana, ete AHR čuávduseh láá puáhtám feilâlávt mutteđ jienâsteijeeráhtus já návt vaiguttiđ Sämitige máhđulâšvuotân tuođâi ovdâstiđ Sämiaalmug já ton hiäđuid.
Tienuuvt toh AHR čuávduseh, moh čielgâ vuáđustâsttáá spiekâstii tolebáá tuhhiittum vyeimist orroo laavâ tulkkuumist, mon sehe AHR já Sämitige lijjii tubdâstâm, luávkkájii väidei vuoigâdvuođâ Sämiaalmug jesânin kollektiivlávt meridiđ sämitige jesânijn já uásálistiđ almolij aašij hoittáámân almossopâmuš vuovvijn, mon 5 (c) artikkâl syeijee.
Komitea pahudij, ete AHR lii váldám ucemustáá 53:st 93 miärádâsâstis jienâsteijeid valjâluvâttâlmân ”oleskuorâttâllâm vuáđuld” čäitihánnáá, ete sij liččii tiävdám oovtâ objektiivlijn kriterijn, moh láá asâttum sämitiggeest adelum laavâ 3 §:st.
Sopâmušluávkkim tivvoom várás komitea avžuut, ete Suomâ aalgât huápust tuođâlii ráđádâllâm sämitiggeest adelum laavâ 3 § täärhistmist. Ráđádâlmijd kalga toollâđ vâi visásmittoo, ete sämitige vaaljâin jienâvuoigâdvuotân kyeskee kritereh miäruštâllojeh tienuuvt, ete toh kunnijâteh sämmilij vuoigâdvuođâ adeliđ riijâ já tiätun vuáđuduvvee munemiettâm jieijâs jeessânvuotân já pooliitlii uásálistmân kyeskee aašijn.
– Mun vuárdám, ete Suomâ staatâ ana tuođâlávt näliolgoštem meddâlistem kieđâvuššee komitea adelem laŋgâtteijee čuávdus já tuálvu sämitiggelaavâ uđâsmittem tääl moolân, iätá Sämitige saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso.
Näliolgoštem meddâlistem kieđâvuššee komitea čuávdus vuáđuduvá ive 1965 jyehilágán näliolgoštem meddâlistmân kyeskee aalmugijkoskâsii almossopâmušân. Almossopâmuš kiäldá olgoštem “nääli” vuáđuld já meid jyehilágán uáivildum tâi tuođâlii olmoošvuoigâdvuođâi luávkkim, mii vuáđuduvá etnisii algâpuátimân.
Väideeh vaidii AHR 30.9.2015 já 13.1.2016 adelem miärádâsâin, moh kyeskih sämitige valjâluvâttâlmân merkkiimân. Väideeh onnii, ete väldimáin sämitige valjâluvâttâlmân occeid valjâlävdikode olášuttem laahân čallum objektiivlij kriterij árvuštâllâm vuástá, miärádâsah láá kaidâm sämmilij jieijâs taavij já ärbivuovij vuáđuld tuhhiittem kriterijn já láá sajanpiejâm taid alemuu haldâttâhrievti “oleskuorâttâlmáin”.
Olgoministeriö tiäđáttâs 14.6.2022
Lasetiäđuh:
Tuomas Aslak Juuso
Saavâjođetteijee
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi
