Sämitigge ocá raččom AHR miärádâssáid
Sämitige stivrâ tuhhiittij raččomucâmuš alemuu haldâttâhrievti (AHR) miärádâssáid, moh kyeskih ive 2011 já 2015 sämitiggevaaljâi valjâluvâttâlmân. Ovtâstum aalmugij (OA) olmoošvuoigâdvuotâkomitea adelij 1. kuovâmáánu 2019 kyehti čuávdus, moi mield AHR miärádâsah iivij 2011 já 2015 sämitiggevaaljâi valjâluvâttâlmist luávkkájii olmoošvuoigâdvuođâid.
OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea pahudij miärádâsâinis, ete sämmilij valjâluvâttâlmân merkkim luvâttâllâm rähtidijn lii sämmilii jiešmeridemvuoigâdvuođâ vááimus. – Sämitige valjâlävdikodde lii sämmilij jiešmeridemvuoigâdvuođâ institutionaallii olášuttem tehálumos instituutio. Staatâ pargon lii suoijiđ taam jiešmeridemvuoigâdvuođâ, já tienuuvt suoijiđ valjâlävdikode porgâm já riehtioornigân vuáđuduvvee kuorâttâllâm, muštâl saavâjođetteijee Sanila-Aikio raččomucâmuš vuáđustâsâin.
“Olmoošvuoigâdvuotâkomitea tiäduttij čuávdusijnis sämmilij jiešmeridemvuoigâdvuođâ sajattuvâs já siärvusis jeessânvuođâ uásild. Olmoošvuoigâdvuotâkomitea suorgiittij KP-sopâmuš 27 artikkâlist ”siskáldâs jiešmeridemvuoigâdvuođâ” tuáváduv, mast lii tehálâš merhâšume čuávdusijn. Ton siskáldâs jiešmeridemvuoigâdvuotân kulá sämmilij vuoigâdvuotâ vuosâsajasii meridemvááldán juávhu jeessânvuođâst. Olmoošvuoigâdvuotâ keevtij tulkkumamnâstâhhân meid OA almosčuákkim ive 2007 tuhhiittem algâaalmugij vuoigâdvuođâi julgáštus”, pahuduvvoo raččomucâmušâst, mon Sämitige stiivrâ tuhhiittij.
Olmoošvuoigâdvuotâkomitea paahud, ete ive 2011 rääjist AHR lii spiekâstâm sehe sämitiggelaavâ 3 § sänihäämist, já lahâsaje ohtsâšibárdâsân vuáđuduvvee tulkkuumist, ko tot laavâst vattum objektiivlij kriterij saajeest lii heiviittâm jieijâs “oleskuorâttâllâm”. Sämitige valjâlävdikode ohtâgâslâš tutkâm valjâluvâttâlmân väldimist lâi eidu vuáđudum laavâst asâttum kriteráid.
Suomâ ratifisistem aalmuglâš- já poolitláid vuoigâdvuođáid kyeskee almossopâmuš (nk. KP-sopâmuš) 2 (3) artikkâl mield sopâmušstaatâ lii kenigâs pyerettiđ olmoošvuoigâdvuotâluávkkám kuás taggaar lii pahudum. Adelum čuávdusistis komitea paahud, ete taat váátá “tievâ ovdii tilán macâttee pyerettem turvim”.
Olmoošvuoigâdvuotâkomitea paahud meid sierâ, ete Suomâ lii kenigâs tärhistiđ sämitiggelaavâ 3 § tienuuvt, ete visásmiteh, ete Sämitige vaaljâi kritereh jienâvuoigâdvuotân láá miäruštâllum já toh keevâtlávt heiviittuvvojeh vuovvijn, mii västid Sämiaalmug vuoigâdvuođâ navdâšiđ siskáldâs jiešmeridemvuoigâdvuođâ. Suomâ lii meid kenigâs väldiđ puoh tárbulijd laavhijd, vâi visásmiteh, ete västideijee luávkkámeh iästojeh puátteevuođâst.
OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea almostitij 1. kuovâmáánu 2019 kyehti čuávdus väidimáid iivij 2011 já 2015 sämitiggevaljáid lohtâseijee alemuu haldâttâhrievti čuávdusijn. Čuávdusij mield AHR miärádâsah, moiguin Sämitige valjâluvâttâlmân váldojii 93 olmožid Sämitige valjâlävdikode já stiivrâ uáivil vuástá, luávkkájii KP-sopâmuš 25 artikkâl sehe ohtuu já oovtâst 27 artikkâláin já tulkkum 1 artikkâl mield. Tain sopâmušsoojijn 25 artikkâl kuáská poolitláid uásálistemvuoigâdvuođáid, 27 artikkâl ucceeblovoi vuoigâdvuođáid já 1 artikkâl aalmugij jiešmeridemvuoigâdvuotân.
Suomâ kalga raportistiđ komitean kuuđâ mánuppaje siste tain tooimâin, mooid čuávdusij keežild láá álgám.
Sämitige stivrâ meridij čuákkimistis 4. kuovâmáánu algâttiđ raččomucâmuš valmâštâllâm AHR áášán kyeskee miärádâsâin. Raččomucâmuš lii ráhtám OTT Markku Kiikeri. Sämitige stivrâ meridij čuákkimistis 6. njuhčâmáánu pivdeđ jotelis ráđádâllâm olgoministeriöst já riehtiministeriöst OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea čuávdusân kulen. Toos lasseen Sämitige stivrâ meridij čuákkimistis 28.-29.3.2019 orniđ ääšist kuullâmtilálâšvuođâ Sámi Árvvut siärván.
Sämitige stiivrâ čuákkim 6/2019 tollui 28.-29.3.2019. Čuákkim pevdikirje almostiteh Sämitige dokumentpaaŋkist kyevti oho siste čuákkim tolâmist.
Sämitige tiäđáttâs 1.2.2019: OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea: AHR miärádâsah ive 2015 sämitiggevaaljâi valjâluvâttâlmist luávkkájii olmoošvuoigâdvuođâid
Čuávdus olmoošvuoigâdvuotâkomitea internet-siijđoin čujottâsâst:
https://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CCPR/Shared%20Documents/FIN/CCPR_C_124_D_2668_2015_28169_E.pdf
Lasetiäđuh:
Sämitige saavâjođetteijee Tiina Sanila-Aikio puh. 050 300 1780, tiina.sanila-aikio(at)samediggi.fi
