Sämitige majemuš čuákkim táálái jesânijguin

Sämitigge tuhhiittij čuákkimstis Sämitige ive 2023 ruttâtuálulopâttem, sierâ sektorij meriruttâiävtuttâsâid já meridij nubástusâin Sämitige pargo-oornigân.

Čuákkim toolâi vuolgâttâssavâstâllâm vuáhádumohjelmist šoŋŋâdâhnubástusân sämmilij puoh ärbivuáváláid iäláttâssáid.

– Šoŋŋâdâhnubástus já luándulappum uhkedeh sämmilij puoh ärbivuáválijd iäláttâsâid. Lii tehálâš, ete mij kuulâim vuosâsaje tiäđuid sämmilij puoh ärbivuáválijn iäláttâsâin, puoh kielâjuávhuin, sämikuávlu puoh kieldâi kuávluin já sämikuávlu ulguubeln, iätá Sämitige saavâjođetteijee Pirita Näkkäläjärvi.

Jurbâ peevdi piällást savâstâllui vijđáht sämmilij vuáháduumeest šoŋŋâdâhnubástusân já pajedui oovdân, ete šoŋŋâdâhnubástusân vuáhádum jotá paldluvâi sämmilij kielâi, kulttuur, ärbitiäđu já ärbivuáválij iäláttâsâi siäilum, suhâpuolvâst nuubán sirdâšum já kulttuur hárjuttemmáhđulâšvuođâi turviimáin.

Savâstâlmân pajanii šoŋŋâdâhnubástus vaikuttâsah já hástuseh sämmilij puoh ärbivuáválij iäláttâsâi uásild.

Šoŋŋâdâhnubástus vaikuttâsâin kyelipiivdon čuákkimist mainâšii kyelišlaajâi muttum já jaavrij ekosysteem nubásmum, ko čääsih lieggâneh. Maaŋgâin sahâvuáruin oovdân pajanij ruošâluosâ. Lasseen tiäduttui tot, ete uđđâ kyelišlajâiguin ávhástâlmân tarbâšuvvoo uđđâ tiätutáiđu, mii iššeed vuáháduumeest.

Čuákkimist oinii, ete šoŋŋâdâhnubástus vaaigut meid meccipiivdon, tastko šlajânaalij muttum šoŋŋâdâhnubástus mield käibid meccipiivdo heiviittem já sämmilij väldim lopeprosesij uássin.

Šoŋŋâdâhnubástus vaaigut meid sämituáján, tego amnâsij hahâmân. Ohtâ äšši, mii pajanij oovdân čuákkimist, lâi tot, ete amnâsij haahâm tábáhtuvá ovdâmerkkân kamuvsuoinij uásild tääl ennuv tolebáá ko ovdil. Savâstâlmijn mainâšui meid šoŋŋâdâhnubástus vaikuttâs tivrijd já ton mield muorjijd já nurâmân.

Puásuituálu uásild oovdân valdui ovdâmerkkân tot, ete täälvi tile ij paste ennustiđ já lasepiemmâm tárbu lii lasanâm já toos tarbâšuvvojeh Taažâ maali miäldásiih njuolgâ toorjâvyevih. Šoŋŋâtile muttum mield meid jotteem muttoo, ko siijvoh sehe muotâ- já jieŋâtile muttojeh tienuuvt, ete taid ij paste munediđ já toh láá joba jiegâvarâliih.

– Jotkâvalmâštâlmist lii tehálâš nuurrâđ oohtân sämmilij vuáttámušâid šoŋŋâdâhnubástusâst já tárbulijn tooimâin vuáháduumeest šoŋŋâdâhnubástusân. Taat tiätu annoo vaiguttempargoost ain EU mield. Lasseen sämmilij ärbitiäđu kalga finniđ ráđádâllâmpeevdij oolâ oovtviärdásâžžân tutkum tiäđoin. Sämmilijn lii luándutubdâm maaŋgâi suhâpuolvâi tuáhá já uđđâsumos tiätu nubástusâin, moh tábáhtuveh luándust, iätá saavâjođetteijee Näkkäläjärvi.

Nubástusah Sämitige pargo-oornigân

Čuákkimist tuhhiittii jeessân Janne Hirvasvuopio já jeessân Inka Musta alguid Sämitige pargo-oornig nubásmitmân.

Hirvasvuopio aalgâ pargo-oornig 55 § nubásmitmân tuhhiittui jienâiguin 15–3. Spiekâsteijee uáivil ääšist kuođijn Anu Avaskari já Pigga Keskitalo.

Hirvasvuopio alguu vuáđuld tuhhiittum nubástus mield Sämitige vuossâmuu čuákkim ađai ornijdemčuákkim kočo čuákán jeessân, kote lii toimâm kuhemus ääigi Sämitige jesânin. Taan räi vuossâmuu čuákkim lii koččom čuákán ave peeleest puárásumos jeessân. Jis kyehti teikâ eenâb jesânijn láá toimâm Sämitige jesânin siämmáá kuhes ääigi, te čuákkim povdiiččij čuákán tain jesânin ave peeleest puárásumos jeessân.

Toos lasseen meridii tievâsmittiđ pargo-oornig Hirvasvuopio alguu mield tienuuvt, ete Sämitige nuorâirääđi valjim jesânist tâi jesânijn lii máhđulâšvuotâ toollâđ sahâvuáru Sämitige vuossâmuu čuákkimist.

Inka Musta aalgâ pargo-oornig 92 § nubásmitmist tuhhiittui oovtmielâlávt nubástusâiguin uánihis ráđádâllâmpuudâ maŋa.

Čuákkimist tohhum miärádâs mield Sämitige čuákkim väljee anarâšaašij ráđádâllâmkoodán tige valjâpajan häävild saavâjođetteijee, värisaavâjođetteijee já vittâ eres jeessân sehe juáhážân persovnlii värijeessân. Ráđádâllâmkodde väljee juávhustis saavâjođetteijee já värisaavâjođetteijee. Máhđulâšvuođâi mield ucemustáá peeli ráđádâllâmkode jesânijn kalgeh leđe Sämitige jesâneh.

Taan räi anarâšaašij ráđádâllâmkoddeest láá lamaš kuttâ Sämitige jeessân. Tääl uási ráđádâllâmkode jesânijn pyehtih puáttiđ meid Sämitige ulguubeln. Uđđâ äšši puáris pargo-oornig háárán lii meid oovtâ jeessân lasettem.

Tai lasseen čuákkimist tuhhiittii Sämitige ive 2023 ruttâtuálulopâttem já sierâ sektorij meriruttâiävtuttâsâid.

Lasetiäđuh:

Pirita Näkkäläjärvi
Saavâjođetteijee
044 7533 766
pirita.nakkalajarvi@samediggi.fi