Suomâ arktâsii politiik strategia almostittum – sämmilij uásálistem arktâsii oovtâstpaargon lii tehálâš
Arktâsii politiik strategia lii valmâštâllum uáiviminister Sannan Marin haldâttâsohjelm miäldásávt arktâsii oovtâstpargo nanodem várás. Strategia mield puoh ekonomâlii tooimâst arktâsii kuávlust váldojeh huámmášumán luándu maaŋgâhámásâšvuotâ já kyeddimnahcâ, šoŋŋâdâh- já pirâssuojâlem, kilelis ovdánem prinsiipeh, kuávlu aalmug pyereestvaijeem, kuáskulâšvuotâ já algâaalmugij vuoigâdvuođah.
Strategia linjáá Suomâ arktâsii politiik tehálumosijd uulmijd arktâsii kuávlust ive 2030 räi já norá oohtân tehálumosijd tiäduttemčuosâttuvâid uulmij juksâmân. Strategia mield Suomâ haalijd ain pyerediđ algâaalmugij uásálistemmáhđulâšvuođâid arktâsii oovtâstpargoost já sämmilij uásálistem Suomâ arktâsii oovtâstpaargon já arktâsii politiikân lii tehálâš uási ubâlâšvuođâ.
Strategiast prioristeh čuávvoid tiäduttemčuosâttuvâid:
- Šoŋŋâdâhnubástus estim já toos vuáhádum
- Ässeeh, kuávlu pyereestvaijeem ovdedem já algâaalmug sämmilij vuoigâdvuođah
- Arktâsâš mättim, iäláttâsah já alemuu kvaliteet tutkâmuš
- Infrastruktuur já logistiik
– Mun halijdâm kijtteđ ovdedeijee dialogist já oovtâstpargoost strategia valmâštâllâm ooleest. Sämitigge lii ráđádâlmijn tiäduttâm ei. algâaalmugij uásálistemvuoigâdvuođâi nanodem sehe rijjâ, tiätun vuáđuduvvee munemietâmâš prinsiip (free, prior and informed consent, FPIC) tehálâšvuođâ. Mun anam, ete čovgâ oovtâstpargoin ulmeh láá juksâmnáál, iätá Sämitige saavâjođetteijee Tuomas Aslak Juuso.
– Strategiast láá maaŋgah sämmilij tááhust teháliih kirjiimeh já tain ohtân puáhtá pajediđ oovdân sämmilij šoŋŋâdâhrääđi. Algâaalmugeh teivih vuossâmužžân šoŋŋâdâhnubástus já ton vaikuttâsâid, já lii-uv tehálâš, ete sämmilij ärbivuáválâš tiätu váldoo uássin arktâsii kuávlu ovdedem já šoŋŋâdâhnubástuspargo tiätuvuáđu, juátká Juuso.
Sämmiláid kyeskee kirjiimeh láá jieškote-uv tiäduttemčuosâttuvâin. Konkreetlâš toimân uulmij juksâmân vuáđuduvvoo sämmilij šoŋŋâdâhrääđi, mii oovded sämmilij ärbivuáválii tiäđu huámmášumán väldim šoŋŋâdâhpolitiikân lohtâseijee miärádâstohâmist. Arktâsâš piämmutorvo ovdeduvvoo turviimáin páihálij iäláttâsâi jotkum, eromâšávt puásuituálu já eres ärbivuáválij iäláttâsâi uásild.
Iävtuttâs sämmilij šoŋŋâdâhnubástus vuáhádumohjelm rähtimist selvâttuvvoo já luánduriggoduvâi já suojâlemkuávlui kevttim oovtâstpargomekanismeh ovdeduvvojeh oovtâst sämmilijguin.
Toos lasseen juátkih pargo räjiestui meddâlistmân já räjioovtâstpargo naanoodmân, juátkih sämmilij tuotâvuotâ- já sovâdâttâmproosees falâmáin komission šiev toimâhinnáid, nanodeh sämikielâlii já sämikielâi máttááttâs sehe kielâpiervâltooimâ já nanodeh algâaalmugij aalmugijkoskâsijd kyeimivuođâid vâi pasteh suojâliđ ärbivuáválijd kulttuurolgospyehtimijd já ärbitiäđu.
Saavâjođetteijee Juuso lii eromâš tuđâvâš, ete Suomâ arktâlii politiik strategia almostittoo tääl meid puoh kuulmâ sämikielân.
Strategia uulmij olášume váátá oovtmanolii čuávvum. Arktâsii ovdâsvástádâsvirgeulmui pargojuávkku pyevtit uánihis analyys jyehi ive strategia uulmijn já jyehi tiäduttemčuosâttuv tooimâi olášuumeest.
Uáppáásm Suomâ arktâsii politiik strategian:
https://julkaisut.valtioneuvosto.fi/handle/10024/163245
Staatârääđi kanslia tiäđáttâs: Suomi uudisti Arktisen politiikan strategiansa
Kove: Ville Fofonoff
Lasetiäđuh:
Tuomas Aslak Juuso
Saavâjođetteijee
040 687 3394
tuomas.juuso(at)samediggi.fi
Inka Saara Arttijeff
Aalmugijkoskâsij aašij čällee
050 574 7629
inka-saara.arttijeff(at)samediggi.fi
