Ságajođiheaddji sadjásaš Juuso oassálastá ON:id eamiálbmogiid bissovaš forumii
Sámedikki ságajođiheaddji sadjásaš Tuomas Aslak Juuso oassálastá ON:id eamiálbmogiid bissovaš forumii (UNPFII) New Yorkis. Foruma 24. čoahkkima temán leat ON:id eamiálbmogiid vuoigatvuođaid guoski julggaštusa ollašuhttin ON:id lahttoriikkain ja ON:id vuogádagas, sihke buriid geavadiid gávdnan ja hástalusaide vástideapmi.
Juuso doalai sáhkavuoruid Bissovaš foruma čoahkkimis ja gieđahalai dain áigeguovdilis gažaldagaid ja hástalusaid, mat guske eamiálbmogiid vuoigatvuođaid ja ruhtadanáššiid. Sáhkavuorut vuojulduvve earret eará Sámedikki bušeahta ráddjehusaide ja dasa, man láhkai dát ráddjehusat váikkuhit sámekultuvrra ja -giela eallinfápmui. Juuso bajidii ovdan maiddái árktalaš sosiokultuvrralaš guovllu ruhtadeami váiluma eamiálbmogiid globála ruhtadanrámas, mii hedjonahttá guovllu álbmogiid máŧolašvuođaid ollašuhttit iežaset áigumušaid ja ovddidit servošiiddiset. Dan lassin son humai Suoma álbmotlaš dilis, erenomážit sámediggelága ođasmahttinproseassas ja EMRIP:a rollas das, sihke bajidii ovdan Suoma ruvkedili ja dan váikkuhusaid sámiid árbevirolaš ealáhusaide ja birrasii.
Bissovaš foruma 24. čoahkkin ordnejuvvo 21.4.-2.5.2025 New Yorkis. Ovddit jagiid maiddái Sámedikki nuoraidráđđi lea oassálastán forumii, muhto dán jagi nuoraidráđđi mearridii leat sáddekeahttá ovddasteaddji.
Koordinerenorgána, mii figgá eamiálbmogiid oassálastinmáŧolašvuođaid buorideapmái, válljii ođđa ságajođiheaddjijoavkku
Enhanced Participation -proseassa ja dan olis doaibmi eamiálbmogiid globála ovttasbargo- ja koordinerenorgána, Indigenous Coordinating Body (ICB), mii vuojulduvvá eamiálbmogiid oassálastinmáŧolašvuođaid ovddideapmái ON:id sierra orgánain, čoahkkanii ON:id Bissovaš foruma čoahkkima oktavuođas. Čoahkkimis ICB válljii ođđa ságajođiheaddjijoavkku joatkit proseassa ovddideami.
Koordinerenorgána ságajođiheaddjin jagi 2020 rájes doaibman ságajođiheaddji sadjásaš Tuomas Aslak Juuso loahpahii iežas doaibmabaji čoahkkima oktavuođas.
– Mus lea leamaš gudni jođihit eamiálbmogiid oassálastima ja oaiviliid šiehtadallama ON:id bajimuš dásis ovttas dain buot váddáseamos ráđđádallanproseassain. Dál mii leat álggahan ságajođiheaddjiid lonuheami guovlluid lahtuid gaskavuođas. Viđa jagi áigge mii leat joavdan guhkás, erenomážit ON:id olmmošriekteráđis, dadjá Juuso.
Juuso ICB ságajođihanbajis eamiálbmogat leat ovdamearkan jagi 2024 čakčamánus vuosttas háve máilmmi historjjás sáhttán hupmat ON:id olmmošriekteráđđái iežaset rolla bokte álbmogin.
– Vaikke jagi 2017 beahttašumit ON:id oktasaščoahkkimis, goas eamiálbmogiid ovddastanorgánaid beales dahkkon rahčamat eai buktán sávvojuvvon bohtosa, leat ain mielas, de lea goitge buorre oaidnit ovdáneami lávkkiid ON:id olmmošriekteráđis. Lea goittotge dehálaš deattuhit, ahte váldoulbmil – loahppaárvalus, mii dovddasta eamiálbmogiidda iežas sierrakategoriija – lea vel ráđđádallama vuolde ja juvssakeahttá. Árktalaš ovddasteaddjin mus lea leamaš álki joatkit dán barggu, dasgo ovttasbargu inuihtaiguin ja ságajođiheaddji Pirita Näkkäläjärviin ja su kollegaiguin Norggas ja Ruoŧas lea doaibman erenomážit, Juuso gávnnaha.
Vaikke Juuso luobai ságajođiheamis, son joatká ain Indigenous Coordinating Body -orgánas árktalaš sosiokultuvrralaš guovllu ovddasteaddjin, ovttas inuihtaid ovddasteaddjiiguin.
ON:id eamiálbmogiid bissovaš forum lea jahkásaš dáhpáhus
ON:id eamiálbmogiid bissovaš forum (The United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues, UNPFII) lea jagi 2000 vuođđuduvvon ON:id ekonomiija- ja sosiálaráđi (Economic and Social Council, ECOSOC) vuolde doaibmi ráđđeaddi doaibmaorgána, masa gullet 16 iehčanas áššedovdilahtu. Ráđđehusat nammadit gávcci lahtu ja eamiálbmogat gávcci lahtu.
Bissovaš foruma bargun lea loktet ságastallamii eamiálbmogiidda guoskevaš gažaldagaid erenomážit ekonomalaš ja sosiálalaš ovdáneami, kultuvrra, birasgažaldagaid, skuvlejumi, dearvvasvuođa ja olmmošvuoigatvuođaid viidodagas. Bissovaš forum addá ávžžuhusaid sihke doaibmá guovddáš forumin stáhtaid, eamiálbmogiid ja ON:id sierraorganisašuvnnaid gaskasaš ságastallamii. Dat čoahkkana oktii jagis ON:id váldoguovddážis New Yorkis.
UNPFII Twenty-fourth Session: 21 April – 2 May 2025
Theme: Implementing the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples within United Nations Member States and the United Nations system, including identifying good practices and addressing challenges.
Lassidieđut:
Tuomas Aslak Juuso
Ságajođiheaddji sadjásaš
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi
Inka Saara Arttijeff
Riikkaidgaskasaš áššiid čálli
010 839 3198 / 050 574 7629
inka-saara.arttijeff@samediggi.fi
