Ráđđádallangeatnegasvuohta Sámediggelága mielde
Sámediggelága 9 § mielde eiseválddit galget ráđđádallat Sámedikkiin buot viidásut váikkuheaddji ja mearkkašahtti doaibmabijuin, mat sáhttet dalán ja erenoamáš vugiin váikkuhit sámiid dillái eamiálbmogin.
Ráđđádallanulbmil guoská earret eará sámiide guoski láhkaaddima ovddideami, sámegiela, sámegiela oahpahusa ja eanageavaheami ja lobiid mieđiheami sámiid ruovttuguovllus ruvkelága ja birassuodjalanlága mielde.
Ráđđádallanulbmila dárkkuhussan lea albma, rivttes áigásaš ja ovttasipmárdussii viggi ságastallan Sámedikki ja eiseválddiid gaskkas. Ráđđádallamis ii leat sáhka dušše gullamis, ovttasbargu ja viggamuš beassat ovttasipmárdussii ožžot deattu. Vai ráđđádallama ulbmil ollašuvašii, galgá goappáge oassebealis leat doarvái buorit dieđut áššis man birra ráđđádallat ja plánejuvvon doaibmabiju váikkuhusain. Eiseváldi galgá fuolahit das, ahte Sámedikkis lea doarvái áigi oahpásnuvvat ráđđádallanmateriálii ja gieđahallat ášši iežas doaibmaorgánain. Ráđđádallan nohká ovttasipmárdussii dahje dasa, ahte ovttasipmárdusa ii leat vejolaš joksat oba ságastallama joatkimiin. Ráđđádallamis ráhkaduvvo beavdegirji, masa čálihuvvo ráđđádallama loahppaboađus ja vejolaš sierraipmárdusat.
Ášši čielggasmahttima dihte vuoigatvuođaministeriija lea ovttas Sámedikkiin válmmaštallan notáhta, masa leat čoaggán buriid geavadagaid ráđđádallanulbmila ollašuhttimis.
Makkár áššiin galgá ráđđádallat?
Ráđđádallanulbmilii gullet buot viiddes ja mearkkašahtti doaibmabijut, mat sáhttet njuolga ja erenoamáš vugiin váikkuhit sápmelaččaid sajádahkii eamiálbmogin ja mat gusket sápmelaččaid ruovttuguovllus:
- servodatplánema;
- stáhta eatnamiid, suodjaluvvon guovlluid ja meahcceguovlluid divššu, geavaheami, láigoheami ja vuovdima;
- ruvkeminerálaid sisttisdoalli gávdnamiid ohcama ja ávkkástallama ja stáhta eana- ja čáhceguovlluin dáhpáhuvvi golleroggama;
- Sápmelaččaid kulturhápmái gullevaš ealáhusa láhkalaš dahje hálddahuslaš rievdadusa;
- sámegielat ja sámegiela skuvlaoahpahusa ja sosiála- ja dearvvašvuođabálvalusaid ovddideami; dahje
- eará sullasaš ášši, mii váikkuha sápmelaččaid gillii, kultuvrii dahje sin sajádahkii eamiálbmogin.
Jos eiseváldi lea eahpesihkar das, gullágo muhtun doaibmabidju ráđđádallanulbmilii, buorre geavadat lea jorggihit Sámedikki beallái ja jearrat Sámedikki oainnuid ráđđádallamiid dárbbašlašvuođas. Eiseválddi geatnegasvuohta viggat beassat ovttasipmárdussii ollá maiddái gažaldahkii das, mat áššit gullet ráđđádallanulbmilii. Álgga ráđđádallamiidda sáhttá boahtit maiddái Sámedikkis dahje dat sáhttá bivdit eiseválddis ráđđádallamiid áššis man geahččá dárbbašlažžan.
