OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea pivdá Suomâ staatâ kiäsádâttâđ mavsâttemtooimâin Sämitige valjâluvâttâllâmääšist – Stiivrâ jesânij olmoošvuoigâdvuotâväidim registeristum
OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea lii registeristám Sämitige stiivrâ puoh jesânij olmoošvuoigâdvuotâväidim, mii kuáská alemuu haldâttâhrievti (AHR) miärádâssáid Sämitige valjâluvâttâlmist já uđđâsist ornimnáál sämitiggevaaljâin.
Koččâmušâst lii olmoošvuoigâdvuotâväidim, moos Sämitige stivrâ adelij torjuus čuákkimstis 29.4.2024.
OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea pivdá Suomâ staatâ kiäsádâttâđ puoh mavsâttemtooimâin väidim tahhei háárán, ko sij kevttih aalmuglâš- já poolitláid vuoigâdvuođáid kyeskee aalmugijkoskâsii almossopâmuš miäldásijd vuoigâdvuođâid, komitean tohhum väidim ooleest já nuuvt kuhháá, ko sii väidim lii komitea kieđâvuššâmnáál.
– Taat lii merhâšittee uuđâs. OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea ana sijjân oovdânpuohtum materiaal háárán tárbulâžžân visásmittiđ, ete mavsâttemtooimah iä tábáhtuu valjâluvâttâllâmääši já uđđâsist ornimnáál vaaljâi ooleest. Mavsâttemtooimah láá kieldum olgoštem häämi já tagarin puáhtá taan ääšist muu uáinu mield anneeđ ovdâmerkkân rikostutkâm, poolis páguttemvuovijd já rikosášáskuttem, iätá Sämitige saavâjođetteijee Pirita Näkkäläjärvi.
Äšši lohtâs tááláid olmoošvuoigâdvuotâluávkkáámáid
Sämitige stiivrâ jesânij olmoošvuoigâdvuotâväidim kuáská AHR 27.3.2024 adelem miärádâssáid Sämitige valjâluvâttâlmist já sämitiggevaaljâin.
AHR meridij merkkiđ maajeeldkietân 65 olmožid Sämitige ive 2023 laavâvuáimálâžžân puáttám valjâluvâttâlmân Sämitige orgaanij miärádâsâi vuástásávt já orniđ uđđâsist sämitiggevaaljâid. Sämitige vaaljah toimâttuvvojeh uđđâsist 3.6.–1.7.2024.
Sämitige uáinu mield AHR majemuuh čuávduseh luávkkájeh sämmilij jiešmeridemvuoigâdvuođâ algâaalmugin já láá meid aalmuglii laavâ vuástásiih, ko Suomâ laavâ AHR:n adelem máhđulâšvuotâ tarvaniđ sämmilij jieijâs miärádâstohâmân moonâi jo moonnâm čoovčâ, ko valjâtoimâttâs nuuvâi.
OA olmoošvuoigâdvuotâorgaanáid, tego olmoošvuoigâdvuotâkomitean, puáhtá toohâđ ohtâgâsväidimijd priivaat olmožin teikâ priivaat ulmui juávkun kullen, jis uáiná, ete lii karttâm OA olmoošvuoigâdvuotâsopâmušâin tähidum vuoigâdvuođâi vuástásij luávkkáámij čuosâttâhhân.
– Juátkojeijee olmoošvuoigâdvuotâsopâmušâi luávkkáámeh Suomâst Sämitige valjâluvâttâllâm háárán láá tuođâlâš äšši. Toh tovâtteh sämisiärvusân merettemeht streesi. Mij lep kijtoliih OA:n tast, ete tot adelij mijjân vuod smaavâ tuáivu. Čuávuváid laavhijd vyerdidijn mij liijká juátkip vaaljâi uđđâsist ornim puorijn mieláin táválii vyevi mield, iätá saavâjođetteijee Näkkäläjärvi.
Suomâ lii finnim OA olmoošvuoigâdvuotâsopâmušâi kocceemorgaanijn kulmâ laŋgâtteijee čuávdus iivij 2019 já 2022 Sämitige valjâluvâttâllâm háárán. OA olmoošvuoigâdvuotâkomitea já näliolgoštem vuástásâš komitea (CERD) kenigittii talle Suomâ tärhistiđ sämitiggelaavâ vâi tot kunnijât sämmilij jiešmeridemvuoigâdvuođâ.
Lahâuđâsmittemproosees lii algâttum, mutâ tot lii koskân. Uáiviminister Petteri Orpo (kok.) haldâttâs adelij oovtuáivilist juovlâmáánust 2023 uđđâ sämitiggelahâiävtuttâs ovdâskoodán. Sämitiggelahâiävtuttâs kieđâvuššâm jotkuš ovdâskoddeest uđđâsist uárnejum sämitiggevaaljâi maŋa čohčuv 2024.
OA olmoošvuoigâdvuotâäššitobdee huolâstui kiđđuv máhđulijn mavsâttemtooimâin sämmilij vuástá
OA tuotâvuođâ, vuoigâdvuođâ já puáráttâs spesialraportistee Fabian Salvioli, kote kollij Suomâst kiđđuv, pajedij jieijâs kollim ohtâvuođâst oovdân mavsâttemtooimâi máhđulâšvuođâ.
Salvioli huolâstui njuhčâmáánust uđđâsist, mon mield poolis totká, ete láá-uv Sämitige valjâlävdikode jesâneh sujâliih rikosân, ko sij láá heiviittâm sämitiggelaavâ aalmugijkoskâsij olmoošvuoigâdvuotânormij mield. Vyesimáánust poolis tieđettij, ete valjâlävdikode jesânij lasseen meid Sämitige stiivrâ jesâneh 2020–23 láá epidum rikosist.
Salvioli eeđâi jieijâs ciälkkámušâst njuhčâmáánust, ete sun lii tuođâi huolâstum tast, ete rikosášáskutmijd puáhtá kevttiđ monniilágán mavsâttemtoimân sämmilii algâaalmug vuástá, ko sij kevttih jiešmeridemvuoigâdvuođâs jieijâs identiteet já jeessânvuođâ miäruštâlmist.
Sämitige stiivrâ jesâneh láá tääl Pirita Näkkäläjärvi (saavâjođetteijee), Leo Aikio (I värisaavâjođetteijee), Tuomas Aslak Juuso (II värisaavâjođetteijee), Karen-Anni Hetta, Tauno Ljetoff, Asko Länsman já Inka Musta. Stiivrâst láá ovdâstum puoh kulmâ Suomâst ellee sämikielâ (nuorttâlâš-, anarâš- já tavesämikielâ), puoh sämikuávlu kieldâi kuávluh sehe sämikuávlu ulguupiälááš kuávlu.
Lasetiäđuh
Pirita Näkkäläjärvi
Saavâjođetteijee
044 7533 766
pirita.nakkalajarvi@samediggi.fi
