ÕM ooumažvuõiggâdvuõttkomitea räukk Lääʹdd riikk ǩeässõõttâd vuâlleemtååimain Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõkääʹššest – Halltõõzz vuäzzlai vuõiggâdvuõttläittmõš rekisterõsttum
ÕM ooumažvuõiggâdvuõttkomitea lij rekisterâsttam halltõõzz puki vuäzzlai ooumažvuõiggâdvuõttläittmõõžž kuõskeeʹl ââʹlmõs vaaldšemvuõiggâz (KHO) tuʹmmstõõǥǥid Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõõǥǥâst da oʹđđest ââʹnnem sääʹmteʹǧǧvaalin.
Kõõččmõõžžâst lij ooumažvuõiggâdvuõttläittmõš, koozz Sääʹmteeʹǧǧ halltõs uuʹdi tuärjjõõzz såbbrest 29.4.2024.
ÕM ooumažvuõiggâdvuõttkomitea räukk Lääʹddjânnam riikk ǩeässõõttâd pukin vuâlleemtååimain kõskkvuõđâst läittmõõžž tueʹjjeeʹjid sij ââʹneen meerlaž- da poliittlaž vuõiggâdvuõđid kuõskki meeraikõskksaž õõlmâs-suåppmõõžž meâldlaž vuõiggâdvuõđid, õhttneeʹl komiteaaʹje rajjum läittmõʹšše da nuʹt kuuʹǩǩ ǥu sij läittmõõžžâs lij komitea ǩiõttʼtõõllâmnalla.
– Tät lij miârkteei oođâs. ÕM ooumažvuõiggâdvuõttkomitea ǩeäčč siʹjjid eʹtǩǩuum aunstõõzz čuõvâst taarbliʹžžen ainsmâʹtted, što vuâlleemtååim jiâ šõõdd õhttneeʹl vaal-loǥstõkäšša da oʹđđest ââʹnnem vaalid. Vuâlleemtååim liâ ǩiõlddum čårstummuž maall da nåkkmen vueiʹnet tän ääʹššest vueiʹneen ǩiõččâd ouddmiârkkân reäkkõstuʹtǩǩummuž, pååʹles päkk-kuånst da reäkkõsviârtõs, särnn Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteeʹjj Pirita Näkkäläjärvi.
Äʹšš õhttan vääʹldest åårrai ooumažvuõiggâdvuõttneuʹrrummšid
Sääʹmteeʹǧǧ halltõõzz vuäzzlai ooumažvuõiggâdvuõttläittmõš kuâskk (KHO) 27.3.2024 uʹvddem tuʹmmstõõǥǥid Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõõǥǥâst da sääʹmteʹǧǧvaalin.
KHO mieʹrrii miõrkkât mââiǩiõʹtte 65 oummu Sääʹmteeʹǧǧ eeʹjj 2023 lääʹjjviõkksânji šõddâm vaal-loǥstõʹǩǩe Sääʹmteeʹǧǧ orgaani tuʹmmstõõǥǥi vuâsttsânji da oʹđđest ââʹnned sääʹmteʹǧǧvaalid. Sääʹmteeʹǧǧ oʹđđest mieʹrruum vaal tååimtet 3.6.–1.7.2024.
Sääʹmteeʹǧǧ vuäinalm mieʹldd KHO mââimõõzz räʹtǩǩummuž neuʹrree säʹmmlai jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ alggmeeran da liâ še meersaž lääʹjj vuâsttsa, ǥu Lääʹdd lääʹjj KHO:je taʹrjjeem ikkân kässjõõttâd säʹmmlai jiijjâz tuʹmmstõktuõjju puuđi juʹn mõõnni čâhčča vaaltååimtõõzz puuʹđeen.
ÕM suåppmõšvuåppâmorgaanid, mâta ooumažvuõiggâdvuõttkomiteaaʹje, vuäitt tueʹjjeed privattläittmõõžžid leʹbe privattoummui jouʹǩǩe kuullʼjen, jõs vuäinn šõddâm ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåppmõõžžin täʹǩǩuum vuõiggâdvuõđi vuâsttsai neuʹrrummši sââʹjjen.
– Juätkkjeei ooumažvuõiggâdvuõttsuåppmõõžži neuʹrrummuž Lääʹddjânnmest õhttneeʹl Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõʹǩǩe lij tuõttsõs äʹšš. Tõk kuârmte sääʹmõhttsažkååʹdd mååžnteʹmmen. Leäʹp späʹssballaž ÕM:je, što tõt uuʹdi miʹjjid âʹpet uuʹcces čuõvpeʹlǩǩem. Puõʹtti laauʹǩid vueʹrdeen juäʹtǩǩep kuuitâǥ oʹđđest mieʹrruum vaalid pueʹrr miõlin aivv takai naaʹlin, särnn saaǥǥjååʹđteeʹjj Näkkäläjärvi.
Lääʹddjânnam lij vuäǯǯam ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåppmõõžži vuåppâmorgaanin koumm viârteei räʹtǩǩummuž iiʹjjin 2019 ja 2022 õhttneeʹl Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõʹǩǩe. ÕM ooumažvuõiggâdvuõttkomitea da rooddsuärddmõõžž vuâsttsaž komitea (CERD) õõlǥte tâʹl Lääʹddjânnam taʹrǩsted sääʹmteʹǧǧlääʹjj säʹmmlai jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ ciʹsttjeeʹjen.
Lääʹǩǩooʹđeemproseʹss lij jåttʼtum, leša tõt ij leäkku veâl vaalmâš. Väʹlddminister Petteri Orpo (kok) halltõs uuʹdi jooulmannust 2023 ođđ sääʹmteʹǧǧlääʹǩǩeʹtǩǩõõzz õõutmiõllsânji eeʹttiǩ-kådda. Sääʹmteʹǧǧlääʹǩǩeʹtǩǩõõzz ǩiõttʼtõõllmõõžž vueʹrdet juätkkjem eeʹttiǩ-kååʹddest oʹđđest ââʹnnem Sääʹmteʹǧǧvaali mâŋŋa čâhčča 2024.
ÕM ooumažvuõiggâdvuõtt piâkkõõđi ǩeâđđa vueiʹtlvaž vuâlleemtååimain säʹmmlai vuâstta
Lääʹddjânnmest ǩeâđđa kuõʹssjam ÕM tuõđâsvuõđ, vuõiggâdvuõđ da pueʹrõõzz spesiaalraportõʹstti Fabian Salvioli kaaggi ouʹdde vuâlleemtååimai vueiʹtlvažvuõđ kuõʹssjummšes õhttvuõđâst.
Salvioli piâkkõõđi pâʹsslašttâm-mannust ođđsest, koon mieʹldd pååʹles tuʹtǩǩad, liâ-a Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd vuäzzla vieʹrrlõõvvâm reäkkõʹsse suåvldeen sääʹmteʹǧǧlääʹjj meeraikõskksaž ooumažvuõiggâdvuõttnoormi meâldlaž naaʹlin. Vueʹssmannust pååʹles teâđti, što vaal-luʹvddkååʹdd vuäzzlai lââʹssen še Sääʹmteʹǧǧ halltõõzz vuäzzla 2020–23 liâ reäkkõõzzâst kađđi vueʹlnn.
Salvioli säärnai ciâlklmest pâʹsslašttâm-mannust, što son lij nuʹt piâkkõõttâm tõʹst, što reäkkõsviârtõõzzid vueiʹtet ââʹnned måtamnallšem vuâlleemtåimman sääʹm alggmeer vuâstta, ǥu sij âʹnne jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ identiteeʹttes da vuäzzlažvuõđâs meäʹrtummšest.
Sääʹmteeʹǧǧ halltõõzz tän poddsa vuäzzla liâ Pirita Näkkäläjärvi (saaǥǥjååʹđteeʹjj), Leo Aikio (I väärrsaaǥǥjååʹđteeʹjj), Tuomas Aslak Juuso (II väärrsaaǥǥjååʹđteeʹjj), Karen-Anni Hetta, Tauno Ljetoff, Asko Länsman da Inka Musta. Halltõõzzâst liâ eeʹttkõsttum puk kolmm Lääʹddjânnmest ââʹnnem sääʹmǩiõl (nuõrtt-, aanar- da tâʹvvsääʹmm), puk sääʹmvuuʹd kooʹddi vuuʹd di sääʹmvuuʹd åålǥbeällsaž vuʹvdd.
Lââʹssteâđ
Pirita Näkkäläjärvi
Saaǥǥjååʹđteeʹjj
044 7533 766
pirita.nakkalajarvi@samediggi.fi
