OA luándu- já šoŋŋâdâhčuákkimijn algâaalmugmiärádâsah – ”Historjálâš miärádâs algâaalmugij pisováá oovdâstmist luándučuákkimist”
Sämitigge uásálistij OA biodiversiteet- já šoŋŋâdâhkonferensáid Suomâ airâskode uássin. Calist tollum biodiversiteetkonferensist tohhui historjálâš miärádâs uđđâ pisováá orgaan vuáđđudmist algâaalmugáid.
OA luándučuákkim (biologilii maaŋgâhámásâšvuotân kyeskee almossopâmuš 16. uásipelikonferens, CBD COP16), uárnejui Kolumbia Calist 21.10.–1.11. Čuákkimist tohhui miärádâs uđđâ pisováá išedeijee orgaan vuáđđudmist artikkâl 8(j) olášuttem várás. Artikkâl 8 (j) kieđâvuš algâaalmugij já páihálâšsiärváduvâi uásálistem já ärbivuáválii tiäđu tooimâin, moh lohtâseh luándu maaŋgâhámásâšvuođâ suoijâlmân já kilelis ovdánmân.
– Miärádâs algâaalmugij pisováá oovdâstmist OA puáttee luándučuákkimijn lii historjálâš. Lii uáli jo tehálâš, ete algâaalmugij ärbivuáválâš tiätu váldoo miärádâstohâmist vuotân. Algâaalmugeh pyehtih ennuv išediđ luándulappuumân já šoŋŋâdâhnubástusân lohtâseijee čuolmâi čuávdimist, Sämitige saavâjođetteijee Pirita Näkkäläjärvi iätá.
Algâaalmugij uásálistem biodiversiteetpaargon puárrán
Uđđâ pisováá orgaan toimâvyevi ovdedem juátkoo čuávuvái kyevti ive ääigi. Uđđâ orgaan fáálá ovdiist pyereeb vuáđu algâaalmugij uásálistmân biologilii maaŋgâhámásâšvuotân kyeskee almossopâmuš olášuttemprosesáid.
Uásipeleh tuhhiittii meid uđđâ pargo-ohjelm artikkâl 8(j) háárán. Uđđâ pargo-ohjelm naanood algâaalmugij vuoigâdvuođâid, uásálistemnaavcâid já ärbivuáválii tiäđu kevttim iššeen maailmvijđosii biodiversiteetpargo kuávdáást. Ohjelm ulmen lii ovdediđ algâaalmugij merhâšittee uásálistem almossopâmuš kuulmâ váldu-uulmán,, moh láá biologilii maaŋgâhámásâšvuođâ suojâlem, biologilii maaŋgâhámásâšvuođâ kilelis kevttim sehe hiäđui vuoigâlâš já täsipiälálâs jyehim. Ohjelm tuárju meid Kunming-Montreal maailmvijđosii biodiversiteetraami (KMGBF) olášuttem.
Meid šoŋŋâdâhkonferensist tuhhiittui pargo-ohjelm, mii oovded algâaalmugij vuoigâdvuođâid
Nubbe merhâšittee ovdánem olášui Azerbaidžan Bakust 11.–22.11. uárnejum OA šoŋŋâdâhkonferensist (Šoŋŋâdâhnubástusân kyeskee raamisopâmuš 29. uásipelikonferens, UNFCCC COP29), mast tuhhiittui nk. algâaalmugvuáđu, LCIPP (Local Communities and Indigenous Peoples Platform), kuulmâ ive pargo-ohjelm ivvijd 2025–2027. Pargo-ohjelm vuáđđun lii tekstâ, mii ráđádâllui Bonn šoŋŋâdâhčuákkimist. LCIPP pargo-ohjelm huksee tehálii čujosraami algâaalmugij vuoigâdvuođâi oovdedmân sehe ärbivuáválii tiäđu kevttimân šoŋŋâdâhnubástus tuástumist.
– Algâaalmugij vuoigâdvuođâi nanodem lii ubâ plaaneet hiätu. Ij lah sätinálásâš äšši, ete 80 prosentid maailm biodiversiteetist kávnoo algâaalmugij enâmijn. Mij suojâlep enâmijd já čaasijd čuávuvái suhâpuolvâi várás já tast lii hiätu ubâ maailmân, iätá saavâjođetteijee Näkkäläjärvi.
Sämitige čuákkimijn ovdâstij aalmugijkoskâsij aašij čällee Inka Saara Arttijeff.
Lasetiäđuh:
Pirita Näkkäläjärvi
Sämitige saavâjođetteijee
pirita.nakkalajarvi@samediggi.fi
044 7533766
Inka Saara Arttijeff
Aalmugijkoskâsij aašij čällee
inka-saara.arttijeff@samediggi.fi
050 5747629
