Sámiid duohtavuođa- ja soabadankommišuvdna joatká barggus
Stáhtaráđđi mearridii čoahkkimis 23. skábmamánu joatkit Sámiid duohtavuođa- ja soabadankommišuvnna barggu. Kommišuvnna bargu jotkojuvvo stáhtaministtar Petteri Orpo ráđđehusprográmma mielde 31. juovlamánu 2025 rádjai. Kommišuvdna ásahuvvui stáhtaráđi čoahkkimis 28. golggotmánu 2021. Kommišuvnna ulbmilin lea čohkket sápmelaččaid vásáhusaid Suoma stáhta ja iešguđet eiseválddiid doaimmain ja buktit dán dieđu albmosii.
Kommišuvnna erenomáš bargu dárbbaša doarvái olu áiggi, vai bargu ollašuvašii albmaláhkai. Dan dihtii kommišuvnna ásaheaddjit stáhtaráđi kansliija, sámediggi ja nuortalaččaid siidačoahkkin mearridedje evttohit lasseáiggi kommišuvnna doaibmabadjái. Kommišuvnna dálá doaibmabadji nohká dán jagi loahpas.
Maiddái parlamentáralaš čuovvunjoavku, mii doarju kommišuvnna barggu, ásahuvvo ođđasit kommišuvnna doaibmabaji áigái. Čuovvunjoavkkus lea lahttu ja várrelahttu riikkabeaibellodagain, sámedikkis (guokte lahttu), nuortalaččaid siidačoahkkimis, evangelalaš-luteralaš kirkus ja ortodoksalaš kirkus.
Lea dehálaš, ahte čađa kommišuvnna bargoáigge fállojuvvo psykososiála doarjja iešguđege sámegillii ja sámekultuvrii heivehuvvon vugiin. Lappi buresveadjinguovllu oktavuođas doaibmá Uvjj – Uvjâ – Uvja – Untuva, sápmelaš psykososiála doarjaga ovttadat, mii fállá sámekultuvrii heivehuvvon psykososiála doarjaga bálvalusaid sámegillii. Dan doaibma jotkojuvvo kommišuvnna barggu áigái.
Sámiid duohtavuođa- ja soabadankommišuvdna lea barggustis iehčanas ja sorjjasmeahttun. Dasa gullet vihtta komissára: guokte ásahuvvon stáhtaráđi evttohusa, guokte sámedikki evttohusa ja okta nuortalaččaid siidačoahkkima evttohusa vuođul.
Kommišuvnna lahttut leat:
- hálddahusdiehtagiid magisttar Irja Jefremoff
- universitehtalektor, Oulu universitehta Giellagas-instituhta jođiheaddji Anni-Siiri Länsman
- earkebismá emeritus Kari Mäkinen
- badjealmmái, fitnodatdoalli Heikki Paltto
- bargoeallinprofessor, vuoigatvuođadiehtaga doavttir Hannele Pokka
Sámiid duohtavuođa- ja soabadanproseassa mihttomearrin lea:
- Dovdát ja árvvoštallat sámiid vealaheami sihke historjjálaččat ja otná beaivve, maiddái stáhta assimilašuvdnapolitihka ja rivttiid loavkideami.
- Čielggadit, mo dát váikkuhit sápmelaččaide ja sin servošii dálá dilis.
- Evttohit, mo livččii vejolaš ovddidit sihke sámiid ja Suoma stáhta gaskasaš oktavuođa ja maiddái oktavuođa sámiid gaskka.
- Lasihit diđolašvuođa sámiin Suoma eamiálbmogin.
Sámiid duohtavuođa- ja soabadankommišuvnna mandáhta meroštallá kommišuvnna mihttomeriid ja bargguid. Ulbmilin lea maiddái dat ahte duohtavuođa- ja soabadanproseassa boađusin Suoma stáhta guoddá ovddasvástádusa ja ovttas sámedikkiin, nuortalaččaid siidačoahkkimiin ja eará sámedoaibmiiguin nanosmahttá sámiid rivttiid ollašuvvama Suomas. Psykososiála doarjja lea dehálaš oassi Sámiid duohtavuođa- ja soabadanproseassa ollašuvvamis.
Kommišuvdna ráhkada barggustis raportta, mii sisttisdoallá maiddái doaibmabidjoevttohusaid. Raporta addojuvvo stáhtaráđđái, sámediggái ja nuortalaččaid siidačoahkkimii maŋimustá 30.11.2025
Sápmelaččaid sajádat eamiálbmogin lea nannejuvvon Suoma vuođđolágas. Vuođđolága 17 § 3 momeantta mielde sápmelaččain lea eamiálbmogin vuoigatvuohta bajásdoallat ja ovddidit gielas ja kultuvrras.
Eanet diehtu Sámiid duohtavuođa- ja soabadankommišuvnna barggus.
Lassedieđut: stáhtačálli Risto Artjoki, t. 09 1602 2006, spesiálaáššedovdi Nina Brander, t. 0295 160 347, stáhtaráđi kansliija, sámedikki 1. várreságajođiheaddji Anni Koivisto, t. 040 415 5969 ja nuortalaččaid ovdaolmmoš Veikko Feodoroff, t. 050 396 1297