Ságajođiheaddjiid oppalašgeahčastat Sámedikki čoahkkimis 22.6.2021
22.6.2021 dollon Sámedikki čoahkkimis mearriduvvui, ahte ságajođiheaddjiid oppalašgeahčastat sámeáššiid ovdáneamis Sámedikki čoahkkima 2/2021 maŋŋá almmustahtto Sámedikki neahttasiidduin.
Ságajođiheaddji Tuomas Aslak Juuso
Giđa 2021 láidestedje ain máŋggat láhkaođastusprošeavttat. Sámediggi lea oassálastán earret eará sámediggelága nuppástusa válmmaštallamii, dálkkádatlága nuppástusa guoski ráđđádallamiidda sámediggelága 9 §:a mieldásaččat, ja maiddái dološmuitolága ja luonddusuodjalanlága ođasmahttinbargui.
Sámediggelága ođasmahttin lea okta dain Sámedikki válgabaji 2020-2023 váldoulbmiliin, ja dasa leat čujuhuvvon olu áige- ja bargiresurssat giđđat 2021. Giđa áigge doaibmagoddi, mii válmmaštalai sámediggelága nuppástusa, čoahkkanii vahkkosaččat ja ságastallan doaibmagottis dáhpáhuvai buori vuoiŋŋas. Doaibmagotti muittuhančállagii guđđui okta sierra oaivil, dan guđii Guovddáš-bellodaga doaibmagottis ovddastan Juha Joona.
Doaibmagoddi ovdan buvttii smiehttamuša maiddái Sámedikki lahtuide ovdal dan almmustahttima. Doaibmagotti smiehttamuš almmustahttui 11.5.2021, man maŋŋá dat vulggii gulaskuddamiidda. Sámedikki ságajođiheaddjin lean erenomáš duhtavaš doaibmagotti barggustis áigáiožžon bohtosii.
Sámediggi lágidii sámediggelága nuppástusas buohkaide rabas neahttavuolggahusa sámediggelága nuppástusa birra 8.6.2021. Vuolggahussii lei vejolaš sáddet gažaldagaid ovddalgihtii, ja sámediggeláhkadoaibmagotti lahtut vástidedje vuolggahusas gažaldagaide, mat guske sámediggelága rievdadeami.
Dálkkádatlága ođasmahttima oktavuođas Sámediggi ollašuhtii sámediggelága 9 §:a mieldásaš ráđđádallamiid birasministeriija ovddasteaddjiiguin 22.4.2021. Dan maŋŋá Sámediggi lea lahkonan birasministtar Mikkosa sihke Suoma riikkabeaibellodagaid njunnošiid bivdagiin, ahte vuođđuduvvo bissovaš sámi dálkkádatráđđi. Lassin Sámedikki ságajođiheaddji ja II várreságajođiheaddji deaivvadeigga ministtar Mikkosiin fáttá olis Helssega galledeami áigge geassemánus.
Dološmuitolága ođasmahttinbargui Sámediggi lea oassálastán aktiivvalaččat ee. ođasmahttima válmmaštalli bargojoavkku bokte. Lassin Sámedikki stivra lea ollašuhttán fáttá birra sáttaságastallama 10.5.2021 doallan čoahkkimis. Sáttaságastallamis stivra gávnnahii, ahte ee. sámi kulturárbi ja vuoigatvuohta dan hálddašeapmái gullá sámiide alcces. Dološmuitolága ođasmahttinbarggu oktavuođas Oahpahus-ja kulturministeriija lea addán OTT Leena Heinämäkii bargobivdaga ráhkadit čilgehusa sámiid vuoigatvuođain dološmuittuid suodjaleamis. Čilgehus olggosaddui geassemánus 2021.
Sámediggi lea cuoŋománus čađahan 9 §:a mieldásaš ráđđádallamiid maiddái luonddusuodjalanlága ođasmahttima olis. Sámediggi lea maiddái oassálastán bargojoavkkuid bargamii, mat laktásit láhkaásahanprošeavtta válmmaštallamii. Ráđđádallamat luonddusuodjalanlága ođasmahttima oasil leat ovdánan buorre vuoiŋŋas ja ođasmahttima oktavuođas evttohuvvojit viiddideamit sámiid vuoigatvuođaide.
Sámiid ruovttuguovllu luondduriggodatplána ráhkadeapmi lea okta dain stuorra proseassain, mat leat jođus, ja masa Sámediggi lea oassálastán earret eará oktasašbargojoavkku čoahkkimiid bokte. Luondduriggodatplána ráhkadeami oktavuhtii lea ásahuvvon maiddái Akwé:kon -bargojoavku, mii lea álggahan barggu álgojagis 2021. Guoskevaš Akwé:kon -bargojoavku lea ásahuvvon vuosttas háve Sámedikki, Nuortalaččaid siidačoahkkima ja Meahciráđđehusa soahpan ođđa Akwé:kon doaibmamálle vuođul, ja bargojoavku lea aktiivvalaččat bargan eamiálbmot sámiid kultuvrra ja árbevirolaš dieđu vuhtii váldima várás luondduriggodatplánas.
Miessemánus Sámedikki stivra deaivvadii guktii sámiid guoski dutkamuša etihkalaš rávvagiid ráhkadeaddji bargojoavkku lahtuiguin. Deaivvadeamis bargojoavkku lahtut ovdan bukte Sámedikki stivrra lahtuide dalá bargoveršuvnna rávvagiin. Sámedikki stivra lea ságastallan fáttá birra čoahkkimis 20.5.2021. Rávvagiid ráhkadeami gehččo Sámedikkis dehálažžan, ja Sámediggi doarju sámiid guoski dutkamuša etihkalaš rávvagiid ráhkadeaddji bargojoavkku barggu. Sámedikki čoahkkima nu geahčadettiin, etihkalaš rávvagiid mat dál válmmaštallojit, sáhtášii boahttevuođas vejolaččat geavahit ávkin maiddái Sámedikki barggu veahkkin diliin, main Sámediggi oažžu dihtoštallamiid sámiid guoski dutkamušaid bargamis.
Suoma Árktalaš politihka strategiija almmustahttui 21.6.2021. Oktasašbargu stáhtaráđi kansliijain strategiija válmmaštallama oktavuođas lea doaibman bures. Sámediggi lea deattuhan ráđđádallamiin ee. eamiálbmogiid oassálastinvuoigatvuođaid nannema sihke friddja, dihtui vuođđudeaddji ovdamiehtama prinsihpa (free, prior and informed consent, FPIC) dehálašvuođa. Strategiijas leat vuhtii váldon sámiid dáfus máŋggat dehálaš merkejumit sierra sektorain. Oktan ovdamearkan ovdan sáhtášii bajidit sámi dálkkádatráđi vuođđudeami.
Bargan Sámi Parlamentáralaš ráđis lea joatkašuvvan Norgga beale Sámedikki jođiheami vuolde. Čoahkkimiin lea ságastallon earret eará Interreg Aurora, mii buhtte Interreg Nord -prográmma, buktin nuppástusain sihke oktasaš strategiija ráhkadeamis covid19-pandemiija ja vejolaš eará pandemiijaid várás.
Geassemánus Sámediggi bovdii čoahkkái Norgga ja Ruoŧa Sámedikkiid sihke Sámiráđi ovddasteaddjiid guoskkadin Virtual Runners:a lágidan virtuálalaš Sámi Finland Run -viehkandáhpáhusa. Viehkandáhpáhusas geavahuvvojedje buorrin sámiid kultuvrralaš symbolat ja elemeanttat almmá sámeservoša dohkkeheami haga dahje konsulterema haga áššis Sámedikki. Lassin dáhpáhusas ovddiduvvui stereotiippalaš govva sámekultuvrras. Sámedikki ságajođiheaddji Juuso bivdagis fuolakeahttá lágideaddji ii šluhtten viehkandáhpáhusa. Sámi parlamentáralaš ráđđi ja Sámiráđđi mearridedje addit áššis oktasaš cealkámuša.
Eamiálbmogiid bissovaš foruma 20. čoahkkin lágiduvvui 19.-30.4.2021 ja dan temán lei dán jagi Ráffi, vuoiggalašvuohta ja nana institušuvnnat: eamiálbmogiid rolla suvdilis ovdáneami ulbmila nr 16 ollašuhttimis (engl. Peace, justice and strong institutions: the role of indigenous peoples in implementing Sustainable Development Goal 16). Sámediggi doalai guvllolaš (elege árktalaš) dialogiija oktavuođas sáhkavuoru, man fáddán lei kultuvrralaš oktilašvuohta ja čavddisvuohta, ja mas máinnašuvvui sámiid rájáid rasttildeaddji oktasašbargu ja eamiálbmotjulggaštusa álbmotlaš ollašuhttin. Sámediggi doalai lassin sáhkavuoru eamiálbmogiid máilmmikonfereanssa loahppaáššegirjji ollašuhttimis ja eamiálbmogiid oassálastinvuoigatvuođa ovddidanproseassas.
Interreg -prográmmii laktáseaddji ráđđádallamat joatkašuvve intensiivvalaččat miehtá giđa ja álgogeasi, ja sámiid dáfus dain fitnašuvai lihkostuvvan loahppaboađus.
I várreságajođiheaddji Anni Koivisto
Ráđđádallamat sámiid duohtavuođa- ja soabadanproseassa ovddos doalvuma várás jotkojuvvojedje Sámedikki, Nuortalaččaid siidačoahkkima ja Stáhtaráđi kansliija gaskkas. Ráđđádallamiin ságastallui ee. kommišuvnna bargui várrejuvvon ekonomalaš ja bargiresurssain. Lassin ráđđádallamiin ságastallui maiddái proseassa áigásaš psykososiálalaš doarjaga lágideami plána detáljain. Lappi buohccedikšunbiirre doaimmahan čilgehus psykososiálalaš doarjaga lágideamis duohtavuođa- ja soabadanproseassa áigge gárvánii 15.3.2021, ja dat lea doaibman vuođđun doarjaga lágideami dárkilut plánaid ollašuhttima várás.
I várreságajođiheaddji Anni Koivisto oassálasttii lassin panelistan Eamiálbmogiid bissovaš foruma 20. čoahkkima oktavuođas dollon mieldáhpáhussii, mii guoskkai duohtavuođa- ja soabadanproseassaid.
Giđđat lágiduvvojedje guokte Sámedikki ja riikkabeaibellodagaid oktasašbargojoavkku čoahkkima. Maŋit čoahkkimis sámediggelága nuppástusa válmmaštallan doaibmagoddi ovdan buvttii oktasašbargojovkui smiehttamuša váldočuoggáid.
Sosiála- ja dearvvasvuođasektoras Sámediggi lea aktiivvalaččat oassálastán sode-ođastusa válmmaštallamii oassálastimiin earret eará Lappi sode-prošeavttaid stivrenjoavkku čoahkkimiidda. Sámediggi lea bargan oktasašbarggu Ráhkadusođastus Lappis-prošeavttain ja Boahttevuođa sode-guovddáš-prošeavttain, sihke oassálastán Lappi buohccedikšunbiirre (LSHP) ordnenplánema válmmaštallamii ovttas eará boahttevaš buresveadjinguovllu oassebeliiguin. Sámediggi lea ráđđádallan sosiála- ja dearvvasvuođaministeriijain sámegielat sode-bálvalusaid oažžuma buorideapmái dárkkuhuvvon sierra lassimearreruđa geavaheamis. Sámediggi lea oassálastán aktiivvalaččat maiddái ee. iešguđetlágan sode-bálvalusaid dálá dili guoski čilgehusaid plánemii.
Giđđat 2021 Sámediggi lea oassálastán sosiála- ja dearvvasvuođaministeriijain ja Dearvvasvuođa ja buresveadjima lágádusain Davviriikkaid webinára válmmaštallamii, mii guoskkai eamiálbmogiidda gullevaš doaibmahehttejuvvon olbmuid ja muitobuohcci olbmuid vuoigatvuođaid ja kultursensitiivvalaš bálvalusaid.
Sámediggi oassálasttii giđđat aktiivvalaččat maiddái Lappi lihtu ráđđehusa čoahkkimiidda, gos lea ságastallon ovdamearkan Davvi-Lappi eanangoddeláva 2040 válmmaštallamis sihke Lappi soahpamušas. 17.5.2021 dollon Lappi lihtu stivrra čoahkkimis Davvi-Lappi eanangoddelávva, mii leamaš válmmaštallamis, mearriduvvui máhcahuvvot ruovttoluotta válmmaštallamii, ja Jiekŋameara ruovdegeainnu várrenmerkejupmi evttohuvvui váldot eret lávas. Sámediggi lea máŋgga sierra oktavuođas buktán ovdan oainnu das, ahte Jiekŋameara ruovdegeainnu guoski merkejumi galgá eret váldot Davvi-Lappi eanangoddelávas 2040. Lappi lihtu stivrra mearrádus máhcaha láva válmmaštallamii, mii gehččojuvvoge Sámedikkis erenomáš positiivvalaš áššin.
Sámediggi plánešgođii davviriikkalaš sámeoahpahusa foruma lágideami ovttas oahpahus- ja kulturministeriijain. Doaibmabidju lea oahpahus- ja kulturministeriija sámeoahpahusa ovddidanbargojoavkku raportta evttohusaid oassi. Sámediggi lea giđa áigge dorjon hástalusaid čoavdimis, mat leat báikkálaččat ovdan badjánan oahpahusas.
Sámediggi lea oassálastán álbmotgiellastrategiija stivrenjoavkku ja giellapolitihkalaš prográmma válmmaštallanjoavkku bargamii deattuhemiin sámegielaid sajádaga riikkadási giellapolitihka oassin.
Sámediggi deaivvadii ovttas Sámedikki nuoraidráđiin eana- ja meahccedoalloministtar Jari Leppäin. Ja nuoraidráđiin deaivvaduvvui maiddái oahpahus- ja kulturministeriijain, mas ášši guoskkai sierradoarjagiin dahkkon nuoraidbarggu.
II várreságajođiheaddji Leo Aikio
Sámediggi lea cuoŋo-miessemánus joatkán ságastallama eana- ja meahccedoalloministeriija ovddasteaddjiiguin boazodoalu deaividan vahágiid guoski lága heiveheamis (987/2011). Njukčamánus Sámediggi háliidii ávžžuhit riikkabeaibellodagaid, ahte vahágat vuoiggalaččat buhttejuvvojit ja boazodoalu joatkašuvvan sihkkarasto boazodoalu deaividan vahágiid buhttema guoski lága mielde. Lassin Sámediggi lea deaivvadan ráđđehusbellodagaid riikkabeaijoavkkuid ovddasteaddjiiguin ášši olis.
25.5.2021 Sámediggi sáddii ávžžuhusa, mii guoskkai goavvejagi boazodollui dagahan vahágiid vuoiggalaš buhttema, maiddái stáhtaráđđái. 27.5.2021 stáhtaráđđi mearridii evttohit, ahte boazodoalu deaividan vahágiid buhttemii várrejuvvo guhtta miljovnna euro jagi 2021 goalmmát lassibušehttii. Sámediggi oaivvilda, ahte várrejuvvon submi ii goittotge leat doarvái boazodoalu deaividan vahágiid gokčama várás.
Ohcejoga boazodáluid oktasašmeahcci ja Muttošjávrri bálggus leat bivdán Sámedikki doarjut ja ovddidit vejolašvuođaid mielde Ohcejoga boazodáluid oktasašmehciid suodjaleami. Sámediggi leage aktiivvalaččat ovddidan ášši birasministeriija bokte ja maiddái muđui dorjon prošeavtta. Mearrádus suodjalit 700 hektára boares vuovddi dahkkui geassemánus, ja Sámediggi lea erenomáš duhtavaš mearrádussii.
Ságajođiheaddji
Tuomas Aslak Juuso
tuomas.juuso(at)samediggi.fi
040 687 3394 / 010 839 3101
I várreságajođiheaddji Anni Koivisto
Anni Koivisto
anni.koivisto(at)samediggi.fi
040 415 5969
II várreságajođiheaddji Leo Aikio
Leo Aikio
leo.aikio(at)samediggi.fi
040 621 6505 / 010 839 3180
