Saaǥǥjååʹđteeʹji ǩičldõk Sääʹmteeʹǧǧ såbbrest 22.6.2021
22.6.2021 õnnum Sääʹmteeʹǧǧ såbbrest tuʹmmje, što saaǥǥjååʹđteeʹji ǩičldõk sääʹmaaʹšši ouddnummšest Sääʹmteeʹǧǧ såbbar 2/2021 čõõđte Sääʹmteeʹǧǧ neʹttseeidain.
Saaǥǥjååʹđteei Tuomas Aslak Juuso
Ǩiiđ 2021 tiuʹdde ooudâs määŋg lääʹǩǩoođeemhaʹŋǩǩõõzz. Sääʹmteʹǧǧ lij vuässõõttâm ouddmiârkkân sääʹmteʹǧǧlääiʹj muttâz valmštõõllmõʹšše, äimm -lääiʹj muttâz kuõskki sääʹmteʹǧǧlääiʹj 9§:a meâldlaid saǥstõõllmõõžžid de tuâlʼjõžmõšttlääiʹj da luâttsueʹjjeemlääiʹj oođeemtuõjju.
Sääʹmteʹǧǧlääiʹj oođummuš lij õhtt Sääʹmteeʹǧǧ vaalpââʹjj 2020-2023 väʹlddtäävtõõzzin, da tõõzz lij õnnum jiânnai äiʹǧǧ- da ooumažresuursid ǩeâđđa 2021. Ǩiiđ ääiʹj sääʹmteʹǧǧlääiʹj muttâz valmštõõlli tåimmkåʹdd noorõõđi juõʹǩǩ neäʹttel da saǥstõõllmõõžž tåimmkååʹddest jieʹlle pueʹrr miõlin. Tåimmkååʹdd mošttõʹsse ǩeʹrjjee õõut jeeʹresmiõllsaž juurd, tõn kuõʹđi Lääʹdd Kõõskõs peällõõǥǥ tåimmkååʹddest eeʹttǩâsttam Juha Joona.
Tåimmkåʹdd õlmmii smiõtldõõǥǥ še Sääʹmteeʹǧǧ vuässõõttjid ouddâl tõn čõõđtummšest. Tåimmkååʹdd smiõtldõk čõõđte 11.5.2021, koon mâŋŋa tõt vuõʹlji ciâlkâlmǩeârddõʹsse. Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteeʹjen leäm samai tååđvaž tåimmkååʹdd tuâjast õsttâm lopp -puättmõʹšše.
Sääʹmteʹǧǧ jäʹrjsti sääʹmteʹǧǧlääiʹj muttsest pukid äävas neʹttvuõlttõõzz 8.6.2021. Vuõlttõʹsse leäi vueiʹtlvaž vuõltteed kõõččmõõžžid ooudpeäʹlnn, da sääʹmteʹǧǧlääʹǩǩtåimmkååʹdd vuäzzla vaʹsttee vuõlttõõzzâst kõõččmõõžžid kuõskeen sääʹmteʹǧǧlääiʹj muttâz.
Äimmlääiʹj oođummša kollʼjeen Sääʹmteʹǧǧ jieʹli sääʹmteʹǧǧlääiʹj 9 §:a meâldlaid saǥstõõllmõõžžid pirrõsministeria eeʹttǩivuiʹm 22.4.2021. Tän mâŋŋa Sääʹmteʹǧǧ lij âlddnam pirrõsminister Mikkonen de Lääʹddjânnam eeʹttiǩ-kåʹddpeällõõǥǥi šuurid õõlǥtõõzzin põõšši säʹmmla äimmsuåvtõõzz vuâđđummšen. Lââʹssen Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteei da II väärrsaaǥǥjååʹđteei teivvu minister Mikkonen tän ääʹšš pirr Heʹlssen reeisast ǩieʹssmannust.
Tuâlʼjõžmõšttlääiʹj oođeemtuõjju Sääʹmteʹǧǧ lij vuässõõttâm aktiivlânji še oođeem valmštõõlli tuâjjäʹrttel pääiʹǩ. Lââʹssen Sääʹmteʹǧǧ halltõs lij jeällam ääʹššest vuõlttõs-saǥstõõllmõõžž 10.5.2021 õnnum såbbrest Vuõlttõs-saǥstõõllmõõžžâst halltõs tuõtti ouddmiârkkân säʹmmlai kulttuuräʹrbbvuõđ da vuõiggâdvuõđ tõn vaaldšummša kollʼjummuš säʹmmlaid jiõcces. Tuâlʼjõžmõšttlääiʹj oođeemtuâj õhttvuõđâst Mättʼtõs- da kulttuurministeria lij ouddam OTT Leena Heinämäki tåimmouddmõõžž raajjâd čiõlǥtõs säʹmmlai vuõiggâdvuõđin tuâlʼjõžmooštai sueʹjjummšest. Čiõlǥtõs lij čõõđtum ǩieʹssmannust 2021.
Sääʹmteʹǧǧ lij njuhččmannust jeällam sääʹmteʹǧǧlääiʹj 9 §:a meâldlaid saǥstõõllmõõžžid še luâttsueʹjjeemlääiʹj oođummša kollʼjeen. Lââʹssen Sääʹmteʹǧǧ lij vuässõõttâm lääʹǩǩšiõtteemhaʹŋǩǩõõzz valmštõõllmõʹšše kollʼjeeʹji tuâjjäʹrttli tuâjjstõõllmõʹšše. Saǥstõõllmõõžž luâttsueʹjjeemlääiʹj oođeem määiʹnest liâ mõõnnâm puârast da oođeem õhttvuõđâst eeʹttǩâʹstte veeidummšid säʹmmlai vuõiggâdvuõđid kollʼjeen.
Säʹmmlai dommvuuʹd luâttreeʹǧǧesvuõttplaan raajjmõš lij õhtt šuurmõs mõõnnmen åårrai proseeʹssin, koozz Sääʹmteʹǧǧ lij vuässõõttâm õhttsažtuâjjäʹrttel såbbri pääiʹǩ. Luâttreeʹǧǧesvuõttplaan raajjmõõžž õhttvuõʹtte lij šiõttuum še Akwé:kon – tuâjjäʹrttel, kååʹtt lij alttääm tuâjas alggeeʹjjest 2021. Ooudâst peäggtum Akwé:kon – tuâjjäʹrttel lij šiõttuum vuõssmõs vuâra Sääʹmteeʹǧǧ, Saaʹmi siidsåbbar da Meäʹcchalltõõzz suåppam ođđ Ak Akwé:kon tåimmam-maall vuâđast, da tuâjjäʹrttel lij raajjâm aktiivlânji tuâj alggmeer säʹmmlai kulttuur da äʹrbbvuõđ teâđ lokku välddmõššân luâttreeʹǧǧesvuõttplaanâst.
Ǩiđđmannust Sääʹmteeʹǧǧ halltõs teeivai kueiʹt vuâra säʹmmlaid kuõskki tuʹtǩǩõõzz eettlaid vuäʹppõõzzid raajji tuâjjäʹrttel vuäzzlaid. Teivvmõõžžin tuâjjäʹrttel vuäzzla eʹtǩǩee Sääʹmteeʹǧǧ halltõõzz vuäzzlaid tõn poddsa tuâjjtuʹlǩǩõõzz vuäʹppõõzzin. Sääʹmteeʹǧǧ halltõs lij saǥstõõllâm ääʹššest såbbrest 20.5.2021. Vuäʹpstõõzz raajjmõš vueiʹnne Sääʹmteeʹǧǧest vääžnʼjen da Sääʹmteʹǧǧ stään säʹmmlaid kuõskki tuʹtǩǩõõzz eettlaid vuäʹppõõzzid raajjʼji tuâjjäʹrttel tuâj. Sääʹmteeʹǧǧ såbbar nuʹtt ǩiččmen, valmštõõllmõõžžâst åårrai eettlaid vuäʹppsid vuäitči puõʹttiääiʹjest vueiʹtlvânji äuʹǩǩeed še Sääʹmteeʹǧǧ tuâjjstõõllâm veäʹǩǩen vueʹjjin, koin Sääʹmteʹǧǧ vuäǯǯ teâđstõõllmõõžžid säʹmmlaid kuõskki tuʹtǩǩõõzzi tuejjummša kollʼjeen.
Lääʹddjânnam aarktla politiikk strategia õlmmee 21.6.2021.
Õhttsažtuâjj valdiasuåvtõõzz konttrin strategia valmštõõllmõõžž õhttvuõđâst lij tåimmjam puârast. Sääʹmteʹǧǧ lij pââʹjdam saǥstõõllmõõžžin še alggmeerai vuässõõttâmvuõiggâdvuõđi raʹvvjummuž de pååđ, tiõttu vuâđđeei ouddlåppõõttâm vuâđđjuurd (free, prior and informed consent, FPIC) vääžnaivuõđ. Strateegiast liâ välddam lokku määŋgaid säʹmmlai määiʹnest miârkkteeʹjid ǩeʹrjjummšid jeeʹres sektoorin. Õhttân ouddmiârkkân õlmmsa vuäitči kaggâd säʹmmlai äimmsuåvtõõzz vuâđđummuž.
Tuejjummuš Säʹmmlast Parlamentaarlast suåvtõõzzâst lij juätkkjam Taarr peäʹl Sääʹmteeʹǧǧ jååʹđtummšen. Såbbrin liâ saǥstõõllâm še Interreg Nord –ohjjelm koʹrvveei Interreg Aurora puʹhttem muttsin de õhttsa strategia raajjmõõžžâst covid 19-pandemia da vueiʹtlvõõʹžžid jeeʹres pandemiai väʹrdd.
Ǩieʹssmannust Sääʹmteʹǧǧ kočču õʹhtte Taarr da Ruõcc Sääʹmteeʹǧǧi de Sääʹmsuåvtõõzz eeʹttǩid kuõskeen Virtual Runners riâššâm virtuaalʼla Sámi Finland Run – urččâmnoorõõttmõõžž. Urččâmnoorõõttmõõžžâst äuʹǩǩee säʹmmlai kulttuurlaid symboolid da elemeeʹntid sääʹmõhttõõzz priimmâmtaa leʹbe konsultâsttmõšǩâni ääʹššest Sääʹmteeʹǧǧid. Lââʹssen noorõõttmõõžžâst oouʹdee stereotyypla kaart sääʹmkulttuuʹrest. Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteei Juuso tättmõõžžâst huõlǩâni riâššâi ij årstâttam urččâmnoorõõttmõõžž. Säʹmmlaž Parlamentaarlaž suåvtõs da Sääʹmsuåvtõs tuʹmmje uʹvdded ääʹššest õhttsa õõlmâsceälkkmõõžž.
Alggmeerai põõšši foorum 20. Išttmõõžž riâšše 19.-30.4.2021 da tõn teeʹmmen leäi tän eeʹjj Rääuh, vuõiggâdvuõđmeâldlaž da raavâs instituutia: alggmeerai rool piʹštti ooudâsviikkmõõžž täävtõõzz nââmar 16 tåimmpiijjmõõžžâst (engl. Peace, justice, and strong institutions: the role of indigenous peoples in implementing Sustainable Development Goal 16). Sääʹmteʹǧǧ õõʹni mainstemvuâr vooudla [ns. aarktla] dialoog õhttvuõđâst teeʹmmen kulttuurlaž õhttsažvuõtt da čââvasvuõtt, koʹst peäggte säʹmmlai raajid pââʹjdem õhttsažtuâjast de alggmeerlažčõõđtummuž meerlast tåimmpiijjmõõžžâst. Sääʹmteʹǧǧ õõʹni lââʹssen mainstemvuâr alggmeerai maaiʹlmkonfereeʹns loppäʹššǩeeʹrj tåimmpiijjmõõžžâst da alggmeerai vuässõõttâmvuõiggâdvuõđ pueʹreemproseeʹssest.
Interreg-prograʹmme kollʼjeei saǥstõõllmõõžž juätkkje intensiivlânji čõõđ ǩiiđ da alggǩieʹzz, da säʹmmlai määiʹnest tõin peäʹsse oʹnstõõvvâm lopp- puättmõʹšše.
I väärrsaaǥǥjååʹđteei Anni Koivisto
Saǥstõõllmõõžžid säʹmmlai tuõđâsvuõtt- da suåppâmproseeʹss ooudårra viikkmõššân juäʹtǩǩe Sääʹmteeʹǧǧ, Saaʹmi siidsåbbar da Valdiasuåvtõõzz konttâr kõskkân. Saǥstõõllmõõžžâst mainste ouddmiârkkân komissio tuõjju vaʹrrjem tällšaalain da ooumažresuursin. Lââʹssen saǥstõõllmõõžžâst mainste še proseeʹss äiggsa psykososiaalʼla staan riâššmõõžžâst plaan taʹrǩǩummšin. Tâʹvvlääʹddjânnam puõccihåiddamvuuʹd raajtem čiõlǥtõs psykososiaalʼla staan riâššmõõžžâst tuõđâsvuõtt- da suåppâmproseeʹss äiʹǧǧen valmštõõvi 15.3.2021, da tõn lij tåimmjam vuâđđan tääʹrǩab staan riâššmõõžž plaani čõõđ viikkmõššân.
I väärrsaaǥǥjååʹđteei Anni Koivisto vuässõõđi lââʹssen paneeʹllisttân Alggmeerai põõšši foorum 20. Išttmõõžž õhttvuõđâst õnnum čårrnoorõõttmõʹšše kuõskeen tuõđâsvuõtt- da suåppâmproseeʹssid.
Ǩeâđđa riâšše kueʹhtt Sääʹmteeʹǧǧ da eeʹttiǩ-kåʹddpeällõõǥǥi õhttsažtuâjjäʹrttel såbbar, koin mââibust sääʹmteʹǧǧlääiʹj muttâz valmštõõllâm tåimmkåʹdd õlmmii õhttsažtuâjjäʹrttla smiõtldõõǥǥâs siiʹskaid.
Sosiaal- da tiõrvâsvuõttsektooʹrest Sääʹmteʹǧǧ lij aktiivlânji soti -oođummuš valmštõõllmõʹšše vuässõõđeeʹl Tâʹvvlääʹddjânnam soti- haʹŋǩǩõõzzi ohjjeemäʹrttel såbbrid. Sääʹmteʹǧǧ lij raajjâm õhttsažtuâj Raammoođummuš Lappist- haʹŋǩǩõõzz da Puõʹttiääiʹj soti- kõõskõs- haʹŋǩǩõõzzin, de vuässõõttâm Tâʹvvlääʹddjânnam puõccihåiddvuuʹd (LSHP) riâššâmplaan valmštõõllmõʹšše õõutsââʹjest järrsi puõʹtti pueʹrrvueiʹttemvuuʹd vueʹsspieʹlivuiʹm. Sääʹmteʹǧǧ lij saǥstõõllâm sosiaal – da tiõrvâsvuõttministeriain sääʹmǩiõllsai soti- kääzzkõõzzi vuäǯǯamvuõđ pueʹrummša õõlǥtum jeärbuž lââʹssmieʹrrtieʹǧǧ âânnmõõžžâst. Sääʹmteʹǧǧ lij vuässõõttâm aktiivlânji še jeeʹresnallšem soti- kääzzkõõzzi ânnʼjõžvueʹjj kuõskki čiõlǥtõõzzi plaanmõʹšše.
Ǩeâđđa 2021 Sääʹmteʹǧǧ lij vuässõõttâm sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria da Tiõrvâsvuõtt da pueʹrrvueiʹttem stroiʹttlin Tâʹvvjânnmallša webinaar valmštõõllmõʹšše kuõskeen alggmeeraid kollʼjeeʹji lääʹmes- da mošttpuõccji oummi vuõiggâdvuõđi da kulttuursensitiivlaid kääzzkõõzzid.
Sääʹmteʹǧǧ vuässõõđi ǩeâđđa aktiivlânji še Lapin liitto halltõõzz såbbrid, koin lij jeällum saǥstõõllmõš ouddmiârkkân Tâʹvvlääʹddjânnam mäddkåʹddkääʹv 2040 valmštõõllmõõžžâst de Lappi suåppmõõžžâst. 17.5.2021 õnnum Lapin liitto välddõõzz såbbrest valmštõõllmõõžžâst leämmaš Tâʹvvlääʹddjânnam mäddkåʹddkääʹvv tuʹmmje maaccted mååusat valmštõõllmõʹšše, da Jiõŋŋmiâr ruʹvddčuõkku vaʹrrjem meärkkõõzz eʹtǩǩee jaaukted meädda kääʹvest. Sääʹmteʹǧǧ lij täujja jeeʹres õhttvuõđin pohttam õlmmsa vueiʹnlmes tõʹst, štõ Jiõŋŋmiâr ruʹvddčuõkku kuõskki meärkkõs âlgg jaaukted Tâʹvvlääʹddjânnam mäddkåʹddkääʹvest 2040. Lapin liitto välddõõzz tuʹmmstõk maaccted kääʹvv valmštõõllmõʹšše vueiʹnne Sääʹmteeʹǧǧest samai positiivlõʹžžen äʹššen.
Sääʹmteʹǧǧ aaʹlji plaanâd tâʹvvjânnmallša sääʹm -mättʼtõõzz foorum riâššmõõžž õhttvuõđâst mättʼtõs- da kulttuurministeriain. Tåimmʼmõš lij pieʹǩǩ mättʼtõs- da kulttuurministeria sääʹm -mättʼtõõzz oouʹdeemtuâjjäʹrttel rapoort eʹtǩǩõõzzin. Sääʹmteʹǧǧ lij ǩiiđ äiʹǧǧen staanâm pääiklanji ouʹdde käggõõttâm škooultõõzz kuõskkteei väʹǯǯlõõzzi räʹtǩǩummuž.
Sääʹmteʹǧǧ lij vuässõõttâm meerlažǩiõllstrategia ohjjeemäʹrttel da ǩiõllpolitiikk ohjjelm valmštõõllâmäʹrttel tuâjjstõõllmõʹšše pââʹjdâʹtteen sääʹmǩiõl sââʹjj pieʹǩǩen väʹlddkååddla ǩiõllpolitiikk.
Sääʹmteʹǧǧ teeivai õõutsââʹjest Sääʹmteeʹǧǧ nuõrisuåvtõõzzin mädd- da meäʹcctäällminister Jari Leppä. Lââʹssen õhttvuõđâst nuõrisuåvtõõzzin teivvu mättʼtõs- da kulttuurministeria ääʹššest jeärbužvieʹǩǩin tuejjeem nuõrituâj.
II väärrsaaǥǥjååʹđteei Leo Aikio
Sääʹmteʹǧǧ lij njuhčč -ǩiđđmannust juätkkam saǥstõõllmõõžž mädd- da meäʹcctäällministeria eeʹttǩeeʹjivuiʹm lääiʹj puäʒʒtäälaid ǩiâvvâm paaʹrti suåvtõõllmõõžžâst (987/2011). Pâʹsslašttâm -mannust Sääʹmteʹǧǧ õõlǥti eeʹttiǩ-kåʹddpeällõõǥǥid ,što puäʒʒtäälaid ǩiâvvâm paaʹrti koʹrvvummšest šiõttuum lääiʹj meâldlaid pääʹrtid koʹrvveʹčči vuõiggâdvuõttmeâldlõʹžžen de puäʒʒjieʹllemvueʹj juätkkjemvuõđ staaneʹčči. Lââʹssen Sääʹmteʹǧǧ lij teivvam halltõspeällõõǥǥi eeʹttiǩ-kåʹddäʹrttli eeʹttǩid ääʹšš määiʹnest.
25.5.2021 Sääʹmteʹǧǧ vuõlttii õõlǥtõõzz puäʒʒhoiddu pannvueʹǩǩeeʹjj jäällmõõžžin ǩiâvvâm pääʹrti vuõiggâdvuõttmeâldlõʹžžen koʹrvvummšen še valdiasuåvtõʹsse 27.5.2021 valdiasuåvtõs tuʹmmji eʹtǩǩeed puäʒʒtäälaid ǩiâvvâm pääʹrti koʹrvvummša vaʹrrjed kutt miljoon euʹrred eeʹjj 2021 kuälmad lââʹsstäällarvvõʹsse. Sääʹmteʹǧǧ vuäinn, što vaʹrrjum teäʹǧǧ iʹlla riʹttjeei puäʒʒtäälaid ǩiâvvâm pääʹrti kättmõžžân.
Uccjooǥǥ puäʒʒtäälai õhttsažmeäʹcc da Muddusjääuʹr paalǥâs liâ äännam Sääʹmteeʹǧǧ staanâd da oouʹdeed vueiʹtlvažvuõđi mieʹldd Uccjooǥǥ puäʒʒtäälai õhttsažmieʹcci sueʹjjummuš. Sääʹmteʹǧǧ lij aktiivlânji oouʹdääm ääʹšš pirrõsministeria pääiʹǩ da še muđoi staanâm haʹŋǩǩõõzz. Tuʹmmstõk sueʹjjeed 700 hehtaarâd vuäʹmm jânnamâkksaidmieʹccid raʹjje ǩieʹssmannust, da Sääʹmteʹǧǧ lij samai toođvaž tuʹmmstõʹǩǩe.
Saaǥǥjååʹđteei
Tuomas Aslak Juuso
tuomas.juuso(at)samediggi.fi
040 687 3394 / 010 839 3101
I väärrsaaǥǥjååʹđteei
Anni Koivisto
anni.koivisto(at)samediggi.fi
040 415 5969
II väärrsaaǥǥjååʹđteei
Leo Aikio
leo.aikio(at)samediggi.fi
040 621 6505 / 010 839 3180
