Saaǥǥjååʹđteeʹj sâjjsaž Juuso vuässââtt ÕM alggmeerai põõšši fooruuʹme
Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteeʹj sâjjsaž Tuomas Aslak Juuso vuässââtt ÕM alggmeerai põõšši fooruuʹme (UNPFII) New Yorkâst. Fooruum 24. såbbar teeʹmmen lij ÕM alggmeerai vuõiggâdvuõđid kuõskki čõõđtõõzz tiuʹddepiijjmõš ÕM vueʹssbieʹllriikkin da ÕM riâžldõõǥǥâst, mieʹldd looǥǥeeʹl pueʹrr naaʹli tobdstummuš da vaʹǯǯtõõzzid vaʹsttummuš.
Juuso õõʹni saakkvuâraid Põõšši fooruum såbbrest da ǩiõttʼtõõli ääiʹjpoddsaž kõõččmõõžžid da vaʹǯǯtõõzzid alggmeerai vuõiggâdvuõđi da teäggtõõzz beäʹlnn. Saakkvuâr čiŋlmõʹvve jeäʹrbi mieʹldd Sääʹmteeʹǧǧ budjeeʹtt rääʹjtõõzzid da tõõzz, mäʹhtt täk rääʹjtõõzz vaaikte sääʹmkulttuuʹre da -ǩiõl jieʹllemviõkkvuõʹtte. Juuso kaaggi ouʹdde še aarktlaž sosiokulttuursaž vuuʹd teäggtõõzz puuttmõõžž globaalâst alggmeerai teäggtõsvuâđast, mii hueʹnad vuuʹd meerai vueiʹtlvažvuõđid jiijjâs čõõđ viikkmõõžžâst da õhttsažkååʹddeez ooudâsviikkmõõžžâst. Lââʹssen son mainsti Lääʹddjânnam meersaž vueʹjjest, jeäʹrben sääʹmteʹǧǧlääʹjj oođeemproseeʹssest da EMRIP roolâst tõʹst, di kaaggi ouʹdde Lääʹddjânnam kuåivâsvueʹjj da tõn vaaiktõõzzid säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjjid da pirrõʹsse.
Põõšši fooruum 24. sååbbar jääʹrjstet 21.4.-2.5.2025 New Yorkâst. Ääiʹjbu iiʹjjin še Sääʹmteeʹǧǧ nuõrisuåvtõs lij vuässõõttâm fooruuʹme, leša taʹnni nuõrisuåvtõs ij vuõlttääm eeʹttǩeeʹj mieʹldd.
Alggmeerai vuässõõttâmvueiʹtlvažvuõđi pueʹrummša jurddum koordinaatio-orgaan vaʹllji ođđ saaǥǥjååʹđteeʹjjkååʹdd
Alggmeerai vuässõõttâmvueiʹtlvažvuõđi pueʹrummša ÕM jeeʹres orgaanin čiŋlmõõvvi Enhanced Participation -proseʹss da tõn seʹst tåimmai alggmeerai globaal õhttsažtuâjj- da koordinaatio-orgaan, Indigenous Coordinating Body (ICB), noorõõđi ÕM Põõšši fooruum såbbar õhttvuõđâst. Såbbrest ICB vaʹllji ođđ saaǥǥjååʹđteeʹjjkååʹdd juäʹtǩǩed proseeʹss ooudâsviikkmõõžž.
Koordinaatio-orgaan saaǥǥjååʹđteeʹjen eeʹjjest 2020 tåimmam saaǥǥjååʹđteeʹj sâjjsaž Tuomas Aslak Juuso looppti pââʹjes såbbar õhttvuõđâst.
– Muʹst lij leämmaž cistt jååʹđted alggmeerai vuässõõttmõõžž da peäʹl välddmõõžži raajjmõõžž õõutsââʹjest pukin väʹǯǯlummuz saǥstõõllâmproseeʹssin ÕM pââimõs tääʹzzest. Ååʹn leäʹp tuʹmmjam altteed saaǥǥjååʹđteeʹjjrotaatio vuuʹdi vuäzzlai kõõskâst. Viiđ eeʹjj poodd leäʹp piâssâm kookkas, jeäʹrben ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõõzzâst, särnn Juuso.
Juuso ICB saaǥǥjååʹđteeʹjjpââʹjest alggmeer liâ ouddmiârkkân eeʹjj 2024 čõhččmannust vuõssmõs vuâra maaiʹlm historiast vuäittam mainsted ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõʹsse jiijjâs roolâst meeran.
– Håʹt-i eeʹjj 2017 maantõõttmõõžž ÕM takaisåbbrest, kuäʹss alggmeerai eeʹttkâʹsttemorgaani peäʹlest tuejjuum tuâj jiâ põhttam tuåivvum puʹhttõõzzid, liâ veâl mooštast, lij šiõǥǥ vueiʹnned ouddnemlaauʹǩid ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõõzzâst. Lij kuuitâǥ šiõǥǥ teäddeed, što jiõčč täävtõs – alggmeeraid jiijjâs spesiaalkategoria tobdsteei tuʹmmstõkciâlkâlm – âlgg veâl saǥstõõllâd da ij leäkku tääʹvtum. Aarktlaž eeʹttǩeeʹjen muʹst lij leämmaž hiâlpp juäʹtǩǩed tän tuâj, ǥu õhttsažtuâjj inuiittivuiʹm di Saaǥǥjååʹđteeʹjj Pirita Näkkäläjärvi da suu õhttsažtuâjjkuõiʹmivuiʹm Taarrâst da Ruõccâst lij soojjâm samai puârast, Juuso särnn.
Håʹt-i Juuso čåuddõõđi saaǥǥjååʹđteeʹjjvuõđâst, son juätkk ooudâs Indigenous Coordinating Body -orgaanâst aarktlaž sosiokulttuursaž vuuʹd eeʹttǩeeʹjen, õõutsââʹjest inuiitti eeʹttǩeeʹjivuiʹm.
ÕM alggmeerai põõšši foorum lij ekksaž šõddmõš
ÕM alggmeerai põõšši foorum (The United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues, UNPFII) lij eeʹjjest 2000 vuâđđuum ÕM tällõs- da sosiaalsuåvtõõzz (Economic and Social Council, ECOSOC) vuâllsaž vuäppõõzzuʹvddi tåimmorgaan, koozz koʹlle 16 jiõččnaž äʹšštobddivuäzzla. Halltõõzz nõõmte kääuʹc vuäzzla da alggmeer kääuʹc vuäzzla.
Fooruum tuâjjan lij kaggâd saǥstõõllmõʹšše alggmeeraid kuõskki kõõččmõõžžid jeäʹrben tällõõzzlaž da sosiaalʼlaž ouddnummuž, kulttuur, pirrõskõõččmõõžži, škooultõõzz, tiõrvâsvuõđ da ooumažvuõiggâdvuõđi vuuʹdest. Põõšši foorum oudd siâzztõõzzid di tåimm kõskksaž foorumân riikki, alggmeerai di ÕM spesiaalorganisaatioi kõskksaž vuârrsaʹǩǩe. Tõt noorââtt såbbra õõutvuâra eeʹjjest ÕM väʹlddpääiʹǩest New Yorkâst.
UNPFII Twenty-fourth Session: 21 April – 2 May 2025
Theme: Implementing the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples within United Nations Member States and the United Nations system, including identifying good practices and addressing challenges.
Lââʹssteâđ:
Tuomas Aslak Juuso
Saaǥǥjååʹđteeʹj sâjjsaž
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi
Inka Saara Arttijeff
meeraikõskksaž aaʹšši piisar
050 574 7629 / 010 839 3198
inka-saara.arttijeff@samediggi.fi
