Sääʹm-maatkčem eettlaž vuäʹpstõõzzi vuõssmõs ođđ karttõskaart lie valmštõõvvâm
Räiddkarttčeäppneǩ Sunna Kitti karttad Vasttõsvuõđlaž da da eettlânji ǩeâllʼjeei sääʹm-maatkčem tuåimmjemvuâđđjurddi -vuäʹpstõõzz. Obb karttõsmateriaal lij mieʹrr valmštõõvvâd ǩieʹzz 2019 poodd. Ođđ materiaal lij vuõss-sâjjsânji jurddum mättmateriaalââʹnnma maatkčemsueʹrj mättʼtõõttjid di maatkčemsueʹrj jeeʹres tuåimmjeeʹjid da voudda pueʹtti määtklaid.
Karttõõzz da vuäʹpstõõzz teeʹkstid õhtteeʹl haaʹleet kaggâd sääʹm-maatkčummša õhttneei vaʹǯǯtõõzzid veiddsab tieʹttemvuõʹtte. “Tuäivvap, što visuaalʼlaž teâtt čiõʹlǧǧad vuäʹpstõõzz saaǥǥ da hiâlpad tõn fiʹttjummuž da ââʹnnmavälddmõõžž”, mušttal haʹŋǩǩõõzz plaaneei Kirsi Suomi.
Vuõssmõs karttõskaart lie ååʹn valmštõõvvâm. Puõʹttivuõtt, koon haaʹleep -kartt vuâđđââvv eettlaž vuäʹpstõõzzâst åårrai visiooʹje. Visio mieʹldd säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvueʹjj lie jieʹllemviõkksa da kannteei. Äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjji paaldâst ođđ jieʹllemvueʹjj, mâʹte vasttõsvuõđlaž da eettlânji ǩeâllʼjeei sääʹmvuõʹtte vuâđđõõvvi maatkčem tuärjjad äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvuõʹjjid da oouʹdad reâuggvuõđ pääiklanji.
Visio mieʹldd vuâđđuum sääʹm-maatkčem vuäʹpstemkõõskõs jueʹǩǩ säʹmmlaid da sääʹmkulttuuʹre õhttneei tuõttvuõđ meâldlaž teâđ määtklaid da maatkčemtuåimmjeeʹjid, di teâđ eettlânji da ǩeâllʼjeeinalla tuåimmjeei sääʹm maatkčemtuåimmjeeʹji pirr. Še sääʹmõõutstõõzz argg da prääʹzniǩ, di säʹmmlai dommvuuʹd mäddââʹnnem lie šiõǥǥ visiost oʹnnsteeinalla õʹhttešiõttuum maatkčummšin säʹmmlai vuõiggâdvuõđid da kulttuur lokku vääʹldeeʹl di tõid ciʹsttjeeʹl.
Puõʹttivuõtt, koon haaʹleep. Kartt: Sunna Kitti.
Šiõǥǥ visio vuâstbieʹllen lij Puõʹttivuõtt, koon jeäʹp haaʹle. Tän kaartâst eettlaž vuäʹpstõõzz visio ij leäkku teâuddjam, ij-ǥa vaaldšeǩânai määtklažmieʹri juätkkjeei šorrnummuž tuejjääm vaʹǯǯtõõzzid leäkku vuäittam räʹtǩǩeed. Säʹmmlai dommvoudda puõʹtti maatkčem lij vaaldšeǩânai da säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvueʹjj lie jouddâm seʹrdded maatkčem ooudâst. Maatkčem åålǥbeällsaž narood kulttuurnaaʹlid jeäʹt leäkku oʹnnstam staaneed, peʹce sääʹmõõutstõõzz argg da prääʹzniǩ lie jouddâm maatkčemtuåimmjummšen da vueiʹnlmen.
Puõʹttivuõtt, koon jeäʹp haaʹle. Kartt: Sunna Kitti.
“Tuäivam, što karttõõzzin leʹčči vaikktõs määtklai da maatkčemsueʹrj siõhttlõõvvma säʹmmlaid da sääʹmkulttuuʹre. Vââǥǥlaž, vuäʹmmäiggsaž miõllkaartid vuâđđõõvvi maatkčem tuõppai tõn juʹn uʹcc sââʹj, koʹst säʹmmlai vueiʹtte friijâld harjjted jiiʹjjez kulttuur nuʹtt, što siʹjjid jeäʹt heâmmad. Mon âânam huõl tõʹst, što siid mottje nåkkmen, što pääikla jie vueiʹt teänab jälsted toʹben”, ceälkk räiddkarttčeäppneǩ Sunna Kitti tõn pirr, mõõn diõtt son vueʹlji mieʹldd vuäʹpstõõzz karttõʹsse.
Sääʹmteeʹǧǧ sååbbar priimi 24.9.2018 Vasttõsvuõđlaž da eettlânji ǩeâllʼjeei sääʹm-maatkčem tuåimmjemvuâđđjurddjid. Eettlaž vuäʹpstõõzzi väʹlddtäävtõssân lij jaukkeed sääʹmvuõđ äuʹǩǩen õõʹnni maatkčem di maatkčem pääiʹǩ leävvneei säʹmmlaid kuõskki vââǥǥlaž teâđ. Nuʹbben teäddceäkldõssân lij staaneed maatkčem åålǥbeällsaž narood kulttuurnaaʹlid da äʹrbbvuõđid. Haʹŋǩǩõõzz lij teäggtam mättʼtõs- da kulttuurministeria.
https://samediggi.fi/saamelaismatkailun-eettiset-ohjeet/
Lââʹssteâđ
Plaaneei Kirsi Suomi, Kulttuurlânji vasttõsvuõđlaž sääʹm-maatkčem, 010 839 3118, kirsi.suomi(at)samediggi.fi
