ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõs raavii čõnnõõttmõõžžâs alggmeerai vuõiggâdvuõđid da vuässõõttmõʹšše – Sääʹmteʹǧǧ kõskksââʹjest vuässõõttâmvuõiggâdvuõđ ooudâs viikkmõõžžâst
ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõs priimi 6. kålggmannu 2025 Genevest alggmeerai vuõiggâdvuõđid kuõskki tuʹmmstõkciâlkâlm Human rights and Indigenous Peoples, koʹst raaveet suåvtõõzz čõnnõõttmõš alggmeerai vuõiggâdvuõđi ooudâs viikkmõʹšše da ÕM alggmeer čõõđtõõzz (2007) tiuddmeärrsiʹžže tiuʹddepiijjmõʹšše.
Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteeʹj sâjjsaž Tuomas Aslak Juuso vuässõõđi ÕM alggmeerai põõšši fooruuʹme (UNPFII) New Yorkâst.
Tuʹmmstõkciâlklmest teäʹddeet alggmeerai kõskksaž rool ooumažvuõiggâdvuõđi, pirrõõzz da äimmõsmuttâz vuâsttlâʹsttem ooudâs viikkmõõžžâst di sij vuõiggâdvuõđâs vuässõõttâd jiijjâs kuõskki tuʹmmstõktuõjju meeraikõskksaž tääʹzzest.
– Âânam samai vääžnʼjen, što Lääʹddjânnam tuõʹrji tuʹmmstõkciâlkâlm da tõn ǩeeʹrjummšid alggmeerai vuässõõttâmvuõiggâdvuõđ raavummšest, särnn saaǥǥjååʹđteeʹj sâjjsaž Tuomas Aslak Juuso.
Alggmeerai vuässõõttâmvuõiggâdvuõđ kuõskki proseʹss – Sääʹmteʹǧǧ tuâj kõskksââʹjest
Tuʹmmstõkciâlkâlm pääiʹǩ 19 meâldlânji ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõs juätkk saǥstõõllmõõžžid alggmeerai jiijjâs vuâđđõõttmi eeʹttkõʹsttiorgaani vuässõõttmõõžžâst suåvtõõzz tuõjju. Saǥstõõllmõõžži vuâđđan liâ jurddi mâta jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõtt, jiõččidentifikaatio, njueʹbǯǯlõsvuõtt, vooudlaž tääʹssärvv, čårsteʹmesvuõtt, čõõđkuâsttjemvuõtt da vasttõõzzlažvuõtt.
Enhanced Participation –proseʹss, kååʹtt čiŋlmââvv alggmeerai vuässõõttâmvueiʹtlvažvuõđi raavummša ÕM jeeʹres orgaanin, lij leämmaž õhtt Sääʹmteeʹǧǧ meeraikõskksaž tuâj prioriteeʹttin juʹn määŋg eeʹjj ääiʹj. Täävtõssân lij, što pueʹttiääiʹjest Sääʹmteeʹǧǧ nallšem alggmeerai eeʹttkâsttmallaš orgaan vuäitči vuässõõttâd jiõččnes ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõõzz tåimmjummša krååʹma, što vuässõõttmõš šõõddči riikklaž delegaatioi pääiʹǩ.
Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteeʹj sâjjsaž Tuomas Aslak Juuso lij tåimmam proseeʹss tueʹrjjen vuâđđuum Koordinaatio-orgaan (Indigenous Coordinating Body, ICB) saaǥǥjååʹđteeʹjen iiʹjjin 2020–2025.
Viiđ eeʹjj poodd leäʹp õsttâm kookkas, jeäʹrben ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõõzzâst. Alggmeer liâ ouddmiârkkân eeʹjj 2024 čõhččmannust vuõssmõs vuâra maaiʹlm historiast vuäittam mainsted ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõʹsse jiijjâs roolâst meeran, särnn Juuso.
– Håʹt-i eeʹjj 2017 maantõõttmõõžž ÕM õõlmâs-såbbrest, kuäʹss alggmeerai eeʹttkõʹsttiorgaani peäʹlest tuejjuum tuâj jiâ põhttam tuåivvum puʹhttõõzzid, liâ veâl mooštast, lij šiõǥǥ vueiʹnned ouddnemlaauʹǩid ÕM ooumažvuõiggâdvuõttsuåvtõõzzâst. Lij kuuitâǥ šiõǥǥ teäʹddeed, što jiõčč täävtõs – alggmeeraid jiijjâs spesiaalkategoria tobdsteei tuʹmmstõkciâlkâlm – lij veâl saǥstõõllâmnalla da õõstǩani, Juuso juätkk.
– Proseʹss lij vääžnai da Sääʹmteʹǧǧ lij leämmaž tõn kõskksââʹjest juʹn mäŋgg eeʹjj. Sääʹmteʹǧǧ ij leäkku meerlažorganisaatio, pâi vaalin vaʹlljum orgaan, kååʹtt eeʹttkâstt alggmeer säʹmmlaid. Meeraikõskksaž vuõiggâdvuõđ da jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ ǩiõččâmvueʹjjest lij vääžnai, što Sääʹmteeʹǧǧest lij vuõiggâdvuõtt vuässõõttâd jiõččnes miʹjjid kuõskki aaʹšši ǩiõttʼtõõllmõʹšše ÕM:st, Juuso särnn.
Sääʹmteʹǧǧ juätkk aktiivlaž vuässõõttmõõžžâs prosessa õõutsââʹjest jeeʹres alggmeerai eeʹttkõʹsttiorgaani, ÕM mekaniismi da Lääʹdd riikkin, täävtõssân raaveed alggmeerai jiijjâs jiõnn ÕM tuʹmmstõktuâjast.
Tuʹmmstõkciâlkâlm Human rights and Indigenous Peoples
Lââʹssteâđaid
Tuomas Aslak Juuso
Saaǥǥjååʹđteeʹj sâjjsaž
040 687 3394
tuomas.juuso@samediggi.fi
Inka Saara Arttijeff
meeraikõskksaž aaʹšši piisar
010 839 3198 / 050 574 7629
inka-saara.arttijeff@samediggi.fi
