Ääv ǩe'rjj vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzz ko'rvveei riâždõõǥǥâst

ÄÄV ǨEʹRJJ VUÕRÂSOUMMUIŠKOOULTÕSTUÄRJJÕÕZZ KOʹRVVEEI RIÂŽLDÕÕǤǤÂST

Ärvvsa väʹlddminister Orpo, sosiaalstaanminister Grahn-Laasonen, mättʼtõsminister Henriksson, jieʹllemvueʹǩǩminister Rydman, tuâjjminister Satonen di jeeʹres riikksuåvtõõzz vuäzzla,

mij Sääʹmteʹǧǧ, säʹmmlai dommvuuʹd kååʹdd, Sääʹmvuuʹd škooultõskõõskõs di Sääʹm-museo Siida nuäjjõõttâp tiʹjjid: ainsmââʹttep õõutveäkka sääʹmǩiõllsaž siltteeʹji vuäǯǯmõš da juätkkjeei mättjummuž vueiʹtlvažvuõđ še pueʹttiääiʹjest. Âlddnep tiʹjjid kuõskeeʹl halltõõzz eʹtǩǩõʹsse HE 8/2024 vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzz, ämmat-tuʹtǩǩõs-stipeeʹnd ja vuârtõõllâmluõvâsvuõđ loopptummuž kuõskki lääʹjjšiõttummšen. Raukkâp, što vuuʹd spesiaalnallšemvuõtt vääʹldet lokku vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzz koʹrvveei riâžldõõǥǥid raajeen, što vueiʹttep še juätkast vaʹstteed õõlǥteei tuâjjviõkkvänna vuõrâsoummuiškooultõõzz tuärjjeeʹl da ooudâsviiǥǥeeʹl.

Mättʼtõs- da ouddpeâmm- di sosiaal- da tiõrvâsvuõttsuõʹrji tuâjjlažkååʹdd vuäǯǯamvääʹjjvuõtt lij õhttsaž huõll veeʹzz jânnmest, da sääʹmǩiõlltäiddsaž tuâjjlažkååʹdd vääʹjjvuõtt lij samai tuõđâs.  Ouddmiârkkân sääʹmǩiõllsa sosiaal- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzz jiâ ânnʼjõžvueʹjjest teâuddjõõv ni lääʹjjšiõttummuž õõlǥtem uuʹccbõstääʹzzest, da tuâjjlažkåʹddtarbb lij jeältõʹǩǩe mõõnni oummui mieʹtt pâi lâssnummšest. Vääʹn liâ nuʹt nuuʹbb tääʹzz ǥu õllškooultum aanar-, nuõrttsääʹm- da tâʹvvsääʹmǩiõllsain siltteeʹjin.

Vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzzin liâ kaunnum räʹtǩǩummuž sääʹmǩiõllsaž tuâjjlažkååʹdd vuäǯǯmõʹšše

Leäʹp säʹmmlai dommvuuʹdest tueʹjjääm tuâj vueiʹvvmieʹrrteâđlânji da innovatiivlânji sääʹmǩiõllsaž tuâjjlažkååʹdd vuäǯǯmõõžž ouʹdde tååimain, koin vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzzâst lij leämmaž miârkteei rool. Jeeʹresnallšem intensiivškooultõõzzin lij škooultum veiʹǩǩrânji juʹn ämmattin tuâjast åårrai siltteeʹjid sääʹmǩiõlltäiddsiʹžžen, leʹbe vaʹstteeinalla sääʹmǩiõllsaž siltteeʹjid ämmatneʹǩǩen tuâjjviõkkvääʹnest åårrai suõʹrjid. Ouddmiârkkân Sääʹmvuuʹd škooultõskõõskõõzz mettsaž intensiivškoultõõzzin liâ vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzz tuõrvin mättʼtõõttâm jäänmõsân vuõrâsoummu, kook liâ mättjam sääʹmǩiõl lââʹssen še vääžnai teâđ sääʹmkulttuurâst. Määŋgas seeʹst puäʹtte sääʹm dommvuuʹd ååuǥbeäʹlnn, da jooukâst liâ täujja mååusat maʹcci dommvoudda. Pieʹǩǩ oummuin juätkk mâʹŋŋlubust ouddmiârkkân Oulu universiteeʹtt Giellagas-instituutt sääʹmǩiõl da sääʹmkulttuur škooultõõzzin.

Še jeeʹres škooultõsvueʹssbeäʹl liâ jäʹrjstam jeeʹresnallšem tääʹrǩeemškoultõõzzid, koin ouddmiârkkân sosiaal- da tiõrvâsvuõttsueʹrj leʹbe mättʼtõs-sueʹrj ämmatneeʹǩǩ liâ tiuddääm silttummšid sääʹmǩiõli da kulttuurmeâldlaž määttain. Ođđ ǩiõllmättʼtõõđji lââʹssen vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzzin lij vuõittum škooulted samai motivõõʹsti sääʹmǩiõlltäiddsaž siltteeʹjid veiʹǩǩrânji tuâjjviõkkvääʹn åårrai suõʹrjid di jiijjâsnallšem siltteeitaarbid ouddmiârkkân Sääʹmtegga leʹbe Sääʹm-museo Siidaaʹje.

Vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzz loopptummšin liâ veʹt samai jõnn pannvuõiǥâs vaaiktõõzz jm. sääʹmǩiõllsaž mättʼtõʹsse da ouddpiõmmu, sääʹmǩiõl mättʼtõõzz jäʹrjstummša di sääʹmǩiõllsaž kääzzkõõzzi ooudâs viikkmõʹšše da tuõrvvmõʹšše.

Vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzz veäkka liâ vuõiʹǧǧest leʹbe pannvuõiǥâsnalla ouddmiârkkân:

• Raavuum sääʹm dommvuuʹd kooʹddi, Lappi pueʹrrvââjjamvuuʹd, jeeʹres veʹrǧǧniiʹǩǩi da põrggsi tuâjjvuõttvueʹjj, tällõõzz da jieʹllemviõkksažvuõđ
• Vieʹǩǩtum sääʹmvuuʹd kooʹddid da jeeʹres veʹrǧǧniiʹǩǩid lääʹjjmeâldlaž sääʹmǩiõllsaž kääzzkõõzzi (ouddpeâmm, škooultõs, soti) jäʹrjstummšest
• Tuõrvvum säʹmmlai vuâđđlääǥǥlaž vuõiggâdvuõđid tuõʹllʼjed da viikkâd ooudâs ǩiõlâs da kulttuurâs
• Vueiʹtlvõsttum jeeʹres suõʹrji siltteeʹji ketterä tiuddeemškooultummuš da jåʹttel tuâj vuäǯǯmõš di vuõǯǯum põʹstti, sääʹmǩiõllsaž ämmatniiʹǩǩid siltteeivääʹnest åårrai suõʹrjid.
• Tuärjjuum vaarvuâlaž sääʹmǩiõli jälltummuž da ǩiõlâs mõõntam säʹmmlai vueiʹtlvažvuõđid väʹldded sooǥǥâs ǩiõll mååusat

Jeeʹresnallšem vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzz kaʹnntemvuõđ metteei čiõǥltõõzzin täk miʹjjid jieʹllma vääžnai õsttmõõžž jiâ vieʹltǩani järran jiijjâsnallšemvuõđ diõtt: ođđ tuʹtǩǩõõzz jäänab tåimmjummuš lij leämmaž tiuddeemškoultõõzz, da tõin lij vuõittum vaʹstteed vuõiʹǧǧest kriittlaž sääʹmǩiõllsaž tuâjjlažkååʹdd vänna. Seämma vuâra tuärjjuum säʹmmlai vuõiggâdvuõđ tuõʹllʼjed da viikkâd ooudâs ǩiõlâs da kulttuurâs.

Kooʹddin leʹbe jeeʹres tåimmjeeʹjin ij leäkku vueiʹtlvažvuõtt škooulted vaʹstteei meäʹr mättʼtõõđjid ânnʼjõž teäggtõõzz seʹst vuõrâsoummuiškooultõstuärjjõõzz puuʹđeen. Mij huõllân lij-i, što sääʹmǩiõllsa tuâjjlažkååʹdd vuäǯǯamvuõtt šâdd vaiggân pueʹttiääiʹjest oouʹdab aaiʹjin da sääʹmǩiõli jällʼjummuš vaartââvv, jõs määttaid jiâ leäkku tällõõzzlaž pââimtõõzz, pâi tõin šâʹdde ouddmiârkkân läiʹnnteäggtemvuâlaž. Åskkap-i ravvsânji, što halltõõzz kaʹnnat teäʹddeed še juätkast sääʹmǩiõllsaž siltteempotentiaaʹle.

Looppâst:

Koʹrvveei tuärjjõsriâžldõõǥǥ raajjmõš sääʹmǩiõllsaž rääʹvesmättʼtõõđji vuäǯǯmõõžž tuõrvvmõššân vaʹsttad väʹlddminister Petteri Orpo halltõsprograamm täävtõõzzid, ǥu nääiʹt:

• Teâuddjââʹttet halltõõzz tällõspolitiikk teäddceäkldõõzzid leʹbe tällõõzzlaž jieʹttväär, tuâjjvuõđ, tällõs-šõddmõõžž di pueʹrrvââjjamkääzzkõõzzi tuõrvvmõõžž
• Tuõrvât säʹmmlai vuõiggâdvuõđid tuõʹllʼjed da viikkâd ooudâs ǩiõlâs da kulttuurâs
• Raaveet sääʹmǩiõli sââʹj
• Tuõrvât sääʹmǩiõllsaž kooʹddi di Lappi pueʹrrvââjjamvuuʹd tåimmamoudldõõzzid
• Tillʼlõõvât juätkkjeei mättjummuž škooultõsresuursid jeäʹrben Oummuid, kook käʹǧǧe škooultõstääʹzzes, di škooultõõzzid, kook ooudâsvieʹǩǩte vuäǯǯad tuâj/tuâjjlaid ouddmiârkkân tuâjjviõkkvääʹnnsuõʹrjid.

Tuäivvap, što mij spesiaalvueʹǩǩ vääʹldet lokku še juätkast raajeeʹl loŋŋteei, koʹrvveei riâžldõõǥǥ, što vuäǯǯap še pueʹttiääiʹjest samai jiânnai kaiʹbbjem sääʹmǩiõllsaž siltteeʹjid nuʹt sääʹm dommvõudda ǥu sääʹmǩiõllsaž kääzzkõõzzid veeʹzz jânnmest.

Raajji õhttsažtuâjjtiõrvʼvuõđin,

Sääʹmteeʹǧǧ
Pirita Näkkäläjärvi
saaǥǥjååʹđteeʹjj
pirita.nakkalajarvi@samediggi.fi

Sääʹm škooultõskõõskõs
Eeva-Liisa Rasmus-Moilanen
rehtor
eeva-liisa.rasmus-moilanen@sogsakk.fi

Sääʹm-museo Siida
Taina Pieski
museojååʹđteeʹjj
taina.pieski@samimuseum.fi

Jeänõǥǥ kåʹdd
Petri Härkönen
kåʹddjååʹđteeʹjj
petri.harkonen@enontekio.fi

Aanar kåʹdd
Tommi Kasurinen
kåʹddjååʹđteeʹjj
tommi.kasurinen@inari.fi

Suäʹđjel kåʹdd
Jari Rantapelkonen
kåʹddjååʹđteeʹjj
jari.rantapelkonen@sodankyla.fi

Uccjooǥǥ kåʹdd
Päivi Kontio
kåʹddjååʹđteeʹjj
paivi.kontio@utsjoki.fi