Jååʹđteei Sääʹm Ǩiõllkaʹlddja

Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi

Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi lij Lääʹdd, Taarr da Ruõcc beäʹl Sääʹmtiiʹǧǧi õhttsažtâʹvvjânnmallaš ämmatneǩorgaan sääʹm ǩiõllaaʹššin. Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi mieʹrren lij suõjjled, vaalšed da oouʹdeed kulttuurääʹrb mâʹte sääʹm ǩeʹrjj- da mainstemǩiõlid. Veeʹrj beäʹlnn Sääʹm Ǩiõllkaʹlddjest lij õhttvuõtt Taarr beäʹl Sääʹmtegga. Tõn jååʹđat halltõs, koʹst juõʹǩǩ koolmâst sääʹmteeʹǧǧest liâ seämma jiânnai eeʹttǩeei.

Ääv veʹrǧǧ

Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi lij toiʹmmjam Sääʹm parlamentaarlaž Suåvtõõzz vueʹlnn eeʹjj 2013 rääʹjest, da ååʹn ooccâp jååʹđteei vuâđđeed, jååʹđted, raaveed da veiddsubun oouʹdeed Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi.

Puäʹđak-a ton tän jouʹǩǩe?

Tuâj

Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi vaʹsttad sääʹmǩiõlin. Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi âlgg toiʹmmjed õhttsaž äʹšštobddi ämmatorgaanân sääʹm ǩeʹrjjǩiõli noormtummuž kuõskki aaʹššin. Tät kuâskk terminologia da ǩeeʹrjtemvuâkkõõzzi noormtummuž. Sääʹm Ǩiõllkaʹlddjest âlgg regsmâʹtted sääʹmǩiõlid da tän nalla vaaikted sääʹmǩiõli staanmõʹšše pueʹttiääiʹjest.

Sääʹm Ǩiõllkaʹlddjest âʹlǧǧe leeʹd tuâjjla pukid koolm jânnma sâjjdâʹttemnalla, da sij lie seämma vaaldšmallaš jååʹđteei vuâllsiʹžžen. Jååʹđteei toiʹmmai Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi ââʹlmõs jååʹđteeʹjen da son vaʹsttad toiʹmmjummuž vaaldšmallaš da ämmtallaš jååʹđtummšest. Jååʹđteei âlgg valmštõõllâd da vuäʹpsted aaʹššin, koid viiǥǥât halltõʹsse, da suʹst lij vasttõs halltõõzz tuʹmmstõõǥǥi tiuʹddepiijjmõõžžâst. Jååʹđteei vaʹsttad še tõʹst, što ekonoomlaž toiʹmmjummuš šâdd viõǥǥâst åårrai vuâkkõõzzi mieʹldd.

Ââʹntemõõlǥtõõzz

Ooccâp jååʹđteei, ǩeäʹst lij maisteeʹr škooultõs, vuõss-sââʹjest sääʹmǩiõlâst. Ooʒʒjest feʹrttai leeʹd harjjnummuž jååʹđtummšest da tâʹvvjânnmallaš õhttsažtuâjast. Teâđ- da silttõõzz sääʹm õhttsažkååʹddest da sääʹmǩiõlâst õõlǥtet. Tõn lââʹssen teäʹddeep šiõǥǥ õhttsažtuâjj- da kommunikaatiotääidaid, šiõǥǥ jååʹđtemsilttõõzz da tääid õsttâd puäđõõzzid õhttsažtuâjast järrsivuiʹm.

Vergga vaʹlljum âlgg siltteed sääʹmǩiõl da taarǩiõl leʹbe ruõccǩiõl leʹbe lääʹddǩiõl. Määŋg sääʹmǩiõl silttõs ǩiõččât ouddõssân. Ouddõssân ǩiõččât še, jõs silttad nuʹt lääʹddǩiõl da taarǩiõl leʹbe ruõccǩiõl. Eŋŋlõsǩiõl tääid ǩiõččât še ouddõssân.

Päʹlǩǩ da tuâjjmääin

Tuâj älgg nuʹt sõrgg ǥu lij vueiʹtlva.

Veeʹrj päʹlǩǩ lij riikk vuâkkõõzz mieʹldd veʹrǧǧkoodd 1060 juâǥǥasjååʹđteei.

Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi tuâjjlain lij veerǥlaž õhttvuõtt Taarr beäʹl Sääʹmtegga väʹlddtåimmorgaanân, da jos ij nuuʹbbnalla leäkku tuʹmmuum, täk seämma tuâjjmääin ko Sääʹmteeʹǧǧ tuâjjlain Taarrjânnmest, tuõʹllʼje še täʹst.

Koontâr lij jurddum leeʹd õhtt sääʹmteeʹǧǧ toiʹmmpaaiʹǩin Aanar, Uccjokk, Hetta, Vuononperä, Kaarasjokk, Kautokeino, Manndalen, Tromss, Skånland, Drag, Hattfjelldal, Snåsa, Kiiruna, Jokkmokk, leʹbe Östersund, jos kuâras konttâr lie. Nuuʹbbnallšem čåuddmõõžžâst vuäitt še suåppâd.

Sääʹm Ǩiõllkaʹlddi haaʹlad sueiʹmkrâʹstted meer ǩeârjjaivuõđ da äukkjõõvvâd oummu tiuddvääldlaž ânnsallašvuõđâst. Raukkâp ââʹnteei ooccjid ooccâd huõlǩani toiʹmmjemooddâst, ââʹjjest, sooǥǥbeäʹlest, etnisiteeʹttest, åskldõõǥǥâst da seksuaalʼlaž jieʹllmest.

Sääʹm Ǩiõllkaʹlddjest teädd lij tuâjjvueʹjj jäʹrjstummšest oummid, koin lij râššnam toiʹmmjemodd.

Pukid, ǩeäk jälste Finnmarkist da Tâʹvv-Troomsâst, tuõʹllai läinnkääʹšn mättlääin ǩeäʹppummuš 10 % juõʹǩǩ eeʹjj 25 000 kruun räjja da jeäʹrab piiđǩeäʹppummuš.

Muđoi tuâjjlaid nõõmtet viõǥǥâst åårrai laaʹjji, vuâkkõõzzi da suåppmõõžži mieʹldd, kuõskeeʹl še pääʹlǩ da jeältõõǥǥ di kuuđ määnpââʹj ǩiččlõddâmääiʹj.

Tääʹrǩab teâđaid veeʹrj pirr vuäitt vuäǯǯad vääʹldeeʹl õhttvuõđ:

Sääʹmtegga Lääʹdd peäʹlnn
Pia Ruotsala-Kangasniemi
+358 40 726 2688 – pia.ruotsala@samediggi.fi

Sääʹmteʹǧǧ Taarr beäʹlnn
Inger Marit Eira-Åhrén
+47 971 29 744 – inger.marit.eira.ahren@samediggi.no

Sääʹmteʹǧǧ Ruõcc beäʹlnn
Fredrik Österling
+46(0)730216531 – fredrik.osterling@sametinget.se

Ooccâmäiʹǧǧ lij 21.01.2022 räjja.

Ooccmõõžž vuõltteet jobbnorgen: ”Oza bargui”