Lääʹddjânnam aarktlaž politiikk strategia õlmstõttum – säʹmmlai vuässõõttmõš aarktlaž õhttsažtuõjju lij vääžnai
Aarktlaž politiikk strategia lij valmštõllum väʹlddminister Sanna Marin halltõõzz programm meâldlânji aarktlaž õhttsažtuâj nâânummša. Strategia mieʹldd puk ekonoomlaž tåimmjummšest aarktlaž vuuʹdest vääʹldet lokku luâđ määŋghämmsažvuõđ da ǩeâllʼjemvuõđ, äimmõõzz da pirrõs-suõjjõõzz, ǩeâllʼjeei ouddnummuž vuâđđjurddjid, vuuʹd narood pueʹrrjieʹllem, vuässadvuõđ di alggmeerai vuõiggâdvuõđid.
Strategia linnjad Lääʹddjânnam aarktlaž politiikk kõskksaž täävtõõzzid aarktlaž vuuʹdest ekka 2030 räjja da nåårr õʹhtte vääžnʼjummuž teäddceäkldõsvuuʹdid täävtõõzzi õsttmõõžž vääras. Strategia mieʹldd Lääʹddjânnam haaʹlad õinn pueʹreed alggmeerai vuässõõttâmvueiʹttemvuõđid aarktlaž õhttsažtuâjast da säʹmmlai vuässõõttmõš Lääʹddjânnam aarktlaž õhttsažtuõjju da aarktlaž politiʹǩǩe lij vääžnai vueʹss obbvuõđ.
Strategiast priorisââʹstet pueʹtti teäddceäkldõsvuuʹdid:
- Äimmõsmuttâz tuõʹllstõõllmõš da tõõzz šiõttlõõvvmõš
- Aazzi, vuuʹd pueʹrrjieʹllem ooudâsviikkmõš da alggmeer säʹmmlai vuõiggâdvuõđ
- Aarktlaž silttummuš, jieʹllemvueʹjj da vuõssklaassaž tuʹtǩǩummuš
- Infrastruktuur da logistiikk
-Haaʹlääm späʹssbõõššâd strategia valmštõõllmõõžžâst šiõǥǥ dialoogâst da õhttsažtuâjast. Sääʹmteʹǧǧ lij saǥstõõllmõõžžin teäddam jm. alggmeerai vuässõõttâmvuõiggâdvuõđi nâânummuž di luõvâs, tiõttu vuâđđõõvvi ouddmiâsttam vuâđđjurddi (free, prior and informed consent, FPIC)vääžnaivuõđ.Vuäinam, što pueʹrr õhttsažtuâjain täävtõõzz lie vuällamlaaǥǥan, särnn Sääʹmteʹǧǧ saaǥǥjååʹđteei Tuomas Aslak Juuso.
– Strategiast lie määŋg säʹmmlaid vääžnai ǩeʹrjjõõzz da tõin õhttân vuäitt kaggâd õuʹdde säʹmmlai äimmõs-suåvtõõzz. Alggmeer vuäǯǯa vuässʼses vuõssmõssân äimmõsmuttâz da tõn vaikktõõzzid, da lij-i vääžnai, što säʹmmlai äʹrbbvuõđlaž teâđ vääʹldet vueʹssen aarktlaž vuuʹd ooudâsviikkmõõžž da äimmõsmuttâztuâj teâttvuâđ, juätkk Juuso.
Säʹmmlaid kuõskki ǩeʹrjjõõzz käunnʼje jeeʹres teäddceäkldõsvuuʹdin. Konkreettlaž tååimin täävtõõzzi õsttmõõžž vääras altteet säʹmmlai äimmõs-suåvtõõzz, kååʹtt veekk ooudâs säʹmmlai ärbbvuõđlaž teâđ lokku välddmõõžž äimmõspolitiʹǩǩe õhtteei tuʹmmjemtuâjast. Aarktlaž porrmõš-staan viiǥǥât ooudâs nuʹtt, što staaneet jieʹllemvueʹjji juätkkmõš, jeäʹrben puäʒʒhååid da jeeʹres äʹrbbvuõđlaž jieʹllemvueʹjji vueʹzzest.
Eʹtǩǩõõzz säʹmmlai äimmõsmuttâz šiõttlõõvvâmprograamm raajjmõõžžâst seʹlvtet da viiǥǥât ooudâs luâttresuursi da suõjjeemvuuʹdi âânnmõõžž õhttsažtuâjjmekaniismid õõutveäkka säʹmmlaivuiʹm.
Lââʹssen tuâj raajjcõgldõõzzi jaukkummša da raajjõhttsažtuâj nâânummša jueʹtǩet, säʹmmlai tuõttvuõtt- da suåvâdvuõttproseeʹss jueʹtǩet nuʹtt, što taʹrjjeet komissiooʹje šiõǥǥ tåimmjemoudldõõzzid, sääʹmǩiõllsaž da sääʹmǩiõli mättʼtõõzz di ǩiõllpieʹsståimmjummuž nââneet da alggmeerai meeraikõskksaž veeʹrdvuõđid raaveet äʹrbbvuõđlaž kulttuur da äʹrbbteâđ suõjjlummša.
Saaǥǥjååʹđteei Juuso lij samai toođvaž, što Lääʹddjânnam aarktlaž politiikk strategia õlmstââʹttet ååʹn še pukin koolmin sääʹmǩiõlin.
Strategia täävtõõzzi teâuddjummuš õõlǥat juätkkjeei seuʹrrjummuž. Aarktlaž vasttõsveʹrǧǧniiʹǩǩi tuâjj-joukk puuʹtat vuäʹnkõs analyys piirieeʹjji strategia täävtõõzzin da juõʹǩǩ teäddceäkldõsvuuʹd tååimi teâuddjummšest.
Tobdstââtt Lääʹddjânnam aarktlaž politiikk strategiaaʹje:
https://julkaisut.valtioneuvosto.fi/handle/10024/163245
Riikksuåvtõõzz kanslia teâđtõs: Suomi uudisti Arktisen politiikan strategiansa
Snimldõk: Ville Fofonoff
Lââʹssteâđ:
Tuomas Aslak Juuso
Saaǥǥjååʹđteei
040 687 3394
tuomas.juuso(at)samediggi.fi
Inka Saara Arttijeff
Meeraikõskksaž aaʹšši piisar
050 574 7629
inka-saara.arttijeff(at)samediggi.fi
