ÕM:i ooumažvuõiggâdvuõttkomitea: ÂVV tuʹmmstõõǥǥ eeʹjj 2015 sääʹmteʹǧǧvaali vaal-loǥstõõǥǥâst neeuʹrte ooumažvuõiggâdvuõđid
Lääʹddjânnam ratifiâʹsttem meerlaž- da poliittlaž vuõiggâdvuõđid kuõskki õõlmâs-suåppmõõžž (nk. KP-suåppmõš) vuåppi Õhttõõvvâm meerkooʹddi ooumažvuõiggâdvuõttkomitea lij täʹbbe õlmmääm kueʹhtt čåuddmõõžž vaiddlõõzzid, kook kuõʹsǩǩe eeʹjj 2015 sääʹmteʹǧǧvaalid kuõskki ââʹlmõs vaaldšemvuõiggâz čåuddmõõžžid. Vaiddlõõzzin nuuʹbb raaji Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteei Tiina Sanila-Aikio Sääʹmteeʹǧǧ halltõõzz uʹvddem vaaʹldin.
Aaʹššin leäi kõõččmõš ââʹlmõs vaaldšemvuõiggâz (ÂVV) čõhččmannu 30. peeiʹv 2015 uʹvddem tuʹmmstõõǥǥi vuâđald Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõʹǩǩe primmum oummuid kuõskki ääʹššest.
Sanila-Aikio âânn tuʹmmstõõǥǥ pueʹrren. “Tõt tâma nâânad ÕM:i ooumažvuõiggâdvuõttkomitea ärvv-vaaʹldin tõn, mâiʹd mij leäʹp pâi särnnam. ÂVV ij leʹčči vuäǯǯam čårstõõttâd sääʹmteʹǧǧlääʹjj teeʹkstest, ko tõt lij koʹrvvääm Sääʹm meer jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ jiiʹjjes ‘obbsmiõttmõõžžines’ rääi lääʹjj sääʹnnååʹbleǩ da Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd tääʹrǩes tuâj juõʹǩǩ ooccmõõžž oʹdinaknallšem ärvvtõõllmest. Meeʹst âlgg ååʹn saǥstõõllâd puʹrǧǧeemooccmõõžži raajjmest ÂVV:sa, što ääʹšš vuäǯǯat mååust lääǥǥlaž vuâkka.”
Ooumažvuõiggâdvuõttkomitea tuâtt čåuddmõõžžstes, što ÂVV tuʹmmstõõǥǥ, koin Sääʹmteeʹǧǧ vaal-loǥstõʹǩǩe vaʹlddeš 93 ooumžed vuâstta Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd da halltõõzz vuäinlmõõžž, neeuʹrte KP-suåppmõõžž 25 artikla nuʹtt õhttu ko õõutsââʹjest 27 artiklain da 1 artikla tuʹlǩǩeem vuâđald. Täin suåppmõšpaaiʹǩin 25 artikla kuâskk poliittlaž vuässõõttâmvuõiggâdvuõđid, 27 artikla uuʹccbõs joouki vuõiggâdvuõđid da 1 artikla meerai jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ.
Ooumažvuõiggâdvuõttkomitea tuâtt, što eeʹjjest 2011 vueʹljeeʹl ÂVV lij čooʹrääm nuʹtt sääʹmteʹǧǧlääʹjj 3 § sääʹnnååʹblǩest ko lääʹjjpääiʹǩ õõutmiõllsažvuõʹtte vuâđđõõvvi tuʹlǩǩummšest, ko tõt lääʹjjest õõlǥtum objektiivlaž kriteeʹri sââʹjest lij suåvldam jiiʹjjes “obbsmiõttmõõžžâs”. Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd oʹdinaknallšem tuʹtǩǩummuš vaal-loǥstõʹǩǩe väʹlddmest leäi vuõssmõsân vuâđđõõvvâm lääʹjjest šiõttuum kriteeʹrid, da tän vuâđald kõõččmõõžžâst åårrai 93 ooumžed jie leämma valddum vaal-loǥstõʹǩǩe.
Ååʹn ooumažvuõiggâdvuõttkomitea lij õhttâm Sääʹmteeʹǧǧ vaal-luʹvddkååʹdd da halltõõzz vuäinlma da tuõttam, što ÂVV tuʹlǩǩõs čooʹrii lääʹjjest ij-ǥa vuâđđõõvvâm mååžna da objektiivlaž kriteeʹrid.
KP-suåppmõõžž 2 (3) artikla mieʹldd suåppmõšriikk lij õõlǥtem suåvted ooumažvuõiggâdvuõttneuʹrrummuž kuäʹss nåkam lij tuõttum. Ååʹn uvddum čåuddmõõžžstes komitea tuâtt, što tät õõlǥat “tiudd ouddlõʹsse mäccmõõžž staanummuž”. Tät sätt leeʹd vueiʹtlvaž pâi tõn nääʹleld, što ÂVV puʹrǧǧad jiiʹjjes čåuddmõõžžâs. Ooumažvuõiggâdvuõttkomitea tuâtt jeeʹrab, što Lääʹddjânnam lij õõlǥtem tääʹrǩsted sääʹmteʹǧǧlääʹjj 3 § nuʹtt, što ainsmââʹttet što Sääʹmteeʹǧǧ vaali kriteeʹr jiõnstemvuõiggâdvuõʹtte lie meäʹrtõllum da tõid vueʹjjest suåvldet naaʹlin, kåått vaʹsttad Sääʹm meer vuõiggâdvuõđ naaudšed siiskâž jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ. Lääʹddjânnam lij õõlǥtem väʹldded še puk tarbbsõõzz laauʹǩid tõn ainsmâʹttma, što vaʹstteei neeuʹrtummšid vueiʹtet puõʹttivuõđâst veäʹltted.
Ooumažvuõiggâdvuõttkomitea čåuddmõʹšše õhttân õõut vuäzzla tiuddeei juurd, kååʹtt puätt seämma lopp-puåđõʹsse ko obb komitea, leša âânn seʹst lââʹssvuâđđõõttmid.
Lääʹddjânnam âlgg raportâʹstted komiteaaʹje kuuđ mannu seʹst tõi tuåimi pirr, koid čåuddmõõžži diõtt lij riõmmum.
Čåuddmõš ooumažvuõiggâdvuõttkomitea neʹttseeidain addrõõzzâst: https://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CCPR/Shared%20Documents/FIN/CCPR_C_124_D_2668_2015_28169_E.pdf
Ålggministeria teâđtõs ääʹššest 1.2.2019 https://um.fi/ajankohtaista/-/asset_publisher/gc654PySnjTX/content/yk-n-ihmisoikeuskomitealta-kaksi-ratkaisua-saamelaiskarajien-vaaliluetteloon-hyvaksymista-koskevassa-asiassa?p_p_auth=cifAZqe8&curAsset=0&stId=44227
Lââʹssteâđ
Saaǥǥjååʹđteei Tiina Sanila-Aikio, teʹl. 050 300 1780, tiina.sanila-aikio(at)samediggi.fi
