Šiõǥǥ meeraikõskksaž maaiʹlm alggmeerai peeiʹv
ÕM:i meeraikõskksaž maaiʹlm alggmeerai peeiʹv vieʹttjet juõʹǩǩ eeʹjj påʹrǧǧmannu 9. peeiʹv. Peeiʹv mieʹrren lij liâvted da lââʹzzted tieʹttemvuõđ alggmeeraid kuõskki kõõččmõõžžin di kaggâd ouʹdde alggmeerai vuõiggâdvuõđi suõʹjjummuž da oouʹdummuž miârktõõzz. Eeʹjj 2021 teeʹmm lij Ni ǩeän jeät kuõđđu mââipeälla: alggmeer da kaiʹbbjõs ođđ sosiaalʼlaž suåppmõõžžâst (Leaving no one behind: Indigenous peoples and the call for a new social contract).
Säʹmmla lie õhtt maaiʹlm alggmeerain da jeäʹlle vuuʹdest, kååʹtt lij ânnʼjõžääiʹj juõkkum neellj jeeʹres riikk vuuʹdid. Sääʹmteʹǧǧ lij jiijjâs laaʹjjin vuâđđuum säʹmmlai jiõččvaaldâšmorgaan, koon tääʹrǩmõs tuâjj lij viikkâd čõõđ sääʹm kulttuurjiõččvaaldâšm di staaneed sääʹm alggmeerkulttuur seillmõõžž da ouddnummuž. Sääʹmteʹǧǧ tuejjad čõõđ ääiʹj tuâj säʹmmlai aaʹšši da vuõiggâdvuõđi oouʹdeem diõtt nuʹtt meersaž ko še meeraikõskksaž tääʹzzest.
Säʹmmlai ooumažvuõiggâdvuõđi oouʹdummuš obbvuõttân pukin taaʹzzin da alggmeervuõiggâdvuõđi čõõđtõõzz toimmupiijjmõš Lääʹddjânnmest lie õhtt Sääʹmteeʹǧǧ vaalpââʹj 2020–2023 väʹlddtäävtõõzzin. – Õhtt konkreettlaž ouddmiârkk säʹmmlai ooumažvuõiggâdvuõđi teâuddjummuž oouʹdeei tååimain Lääʹddjânnmest leʹčči sääʹmteʹǧǧlääʹjj muttâz ooudårra viikkmõš, tuâtt saaǥǥjååʹđteei Tuomas Aslak Juuso.
ÕM:i čõõđtõs alggmeerai vuõiggâdvuõđin lij primmum 13.9.2007 ÕM:i õõlmâs-såbbar tuʹmmstõkciâlklmin. Lääʹddjânnam lij priimmâm čõõđtõõzz vaʹrrjõõzzitää da čõnnõõttâm tõn toimmupiijjmõʹšše. Čõõđtõõzz tääʹrǩmõs artikla kueʹsǩǩe alggmeerai jiõččmieʹrreemvuõiggâdvuõđ, vuõiggâdvuõđ jiijjâz ǩiõʹlle da kulttuuʹre, riikki vasttõõzz alggmeerkulttuuri staanummšest di alggmeerai vuõiggâdvuõđ luâttvääraid. Čõõđtõs ǩeâldd še juõʹǩǩnallšem alggmeerai suddeempõrggmõõžžid.
Riikki čõnnõõttmõõžž ÕM:i alggmeerčõõđtõʹsse da tõn toimmupiijjmõʹšše raʹvvješ 22.-23.9.2014 õnnum alggmeerai maaiʹlmkonfereeʹns loppäʹššǩeeʹrjest, kååʹtt lij primmum še ÕM:i õõlmâs-såbbar tuʹmmstõkciâlklmen.
Loppäʹššǩeeʹrjest Lääʹddjânnam lij čõnnõõttâm ”õhttsažtuâjast alggmeeraivuiʹm tõi jiijjâz eeʹttkâʹsttemorgaani pääiʹǩ mieʹrren oouʹdeed da čõõđ viikkâd taarb mieʹldd meersaž tåimmplaanid, strategiaid leʹbe jeeʹres tååimaid čõõđtõõzz täävtõõzzi vuällam diõtt” (A/RES/69/2, operative para. 8).
– Tuäivam, što Lääʹddjânnmest ääʹljet oouʹdeed ÕM:i alggmeerčõõđtõõzz toimmupiijji tåimmplaan raajjmõõžž da tõn toimmupiijjmõõžž samai sõõrǥab, ceälkk Juuso.
Looǥǥ ÕM:i čõõđtõõzz alggmeerai vuõiggâdvuõđin
Teeʹmmpeeiʹv dommseidd (un.org)
Lââʹssteâđ:
Tuomas Aslak juuso
Saaǥǥjååʹđteei
040 687 3394
tuomas.juuso(at)samediggi.fi
